Molen De Colhorn / De Kolhorn / Molen van Appel, Enkhuizen

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1600

verdwenen

1926

gesloopt

geschiedenis

De molen stond op het bolwerk Stad en Lande, aan de Vestingwal (nabij de Kolhornstraat)

"27 februari 1702: Hebben de Heeren Burgermeesteren ende Regeerders der Stadt Enchuijsen, aan de molenaars van de molens genaamt de Wolf, Colhorn, en de molen bij de Oude Gouwsboom geinterdiceert ende verboden, van met hare wagens niet verder te sullen mogen rijden dan tot aan de Brugh bij de tuijn van de Heer Burgerm."

Pieter van der Aarde kocht in 1749, samen met zijn zoon Pieter, de helft van de meelmolen De Colhorn te Enkhuizen.
In 1756 liet Grietjen Pieters Gietjo beschrijven dat haar zoon Pieter, die tot nu toe geen loon ontving voor het beheren van de molen, vanaf toen loon zou ontvangen.
De familie Van der Aarde had generaties lang ook de Steemolen (Tenbruggencatenummer 07398) in bezit, na 1800 wordt daar niets meer over vermeld
Bron: stamboomonderzoek van Van der Aarde.
Jacqueline Hoogvorst (achterkleindochter van Dirk van der Aarde), 23 aug. 2020.

Na 1806 waren nog maar twee Enkhuizer korenmolens over, De Zuidermolen en De Colhorn.

In 1826 kreeg ene Pieter Giskes uit Zaandijk het recht tot inwoning als knecht bij molenaar Jan Botman op De Colhorn.

Advertentie uit Enkhuizen, 31 december 1872:
"De KORENMOLEN (genaamd Colhorn) aan den Heer M. VERSTRAATE overgedaan hebbende, betuig ik mijn geëerde begunstigers mijn innigen dank, en beveel mijn opvolger in dit zelfde vertrouwen aan.
UEds. Dienaar, J.C.P. BOTMAN.
Ingevolge bovenstaande aanbeveling, heb ik de eer mijne diensten (als molenaar) beleefdelijk aan te bieden, belovende eene nette en vlugge bediening.
UEds. Dienaar, M. VERSTRAATE."

Bron: Bibliotheca Enchusana, februari 2021.

De laatste molenaar was dhr Van Galen.
In 1922 verscheen in de Enkhuizer Courant een bericht over de mogelijke sloop, en de VVV (de voorloper van Vereniging Oud Enkhuizen) ondernam actie. Op 19 april 1923 wordt gemeld dat de heer Van Galen een motor had gekocht en niet meer afhankelijk was van windkracht. De molen was toen al vervallen en het herstel werd geschat op ƒ 3000 à ƒ 4000.

Op 26 juli 1923 beloofde Van Galen de sloop nog enige tijd uit te stellen, en werd de Vereniging De Hollandsche Molen ingeschakeld. Op 15 november was Van Galen aanwezig bij een vergadering van de VVV en wilde nog steeds meewerken.

Op 8 januari 1926 bood Van Galen de molen voor ƒ 1500 te koop aan, om hem na herstel weer voor ƒ 100 per jaar te willen huren. Omdat een actie onder de bevolking niet genoeg geld opbracht, werd de molen in de loop van 1926 toch gesloopt.

Het Huisgezin, 2 februari 1926
Te Enkhulzen heeft de gemeenteraad f 500 besclhikibaar gesteld voor behoud van den bekenden molen, gebouwd in een der bastions van den vestingwal. In het geheel zal er een bedrag van f 4000 noodig zijn.

De Amsterdammer, 18 juni 1926
De Standaardmolen te Enkhuizen.
De pogingen, aangewend om den bekenden molen aan de Vest te Enkhuizen te behouden, hebben gefaald. Thans is met de slooping aangevangen. Met dezen molen zal de laatste Standaardmolen uit Noord-Holland verdwijnen.

Op 19 november 1926 zegde de VVV het lidmaatschap van de Vereniging De Hollandsche Molen op

Nadat de sloop werden de roeden hergebruikt voor de molen 'De Koperslager' te Zaandijk, die in 1964 verbrandde. De roeden zijn daarna hergebruikt voor de molen 'de Bonte Hen'.
Bron: "Steevast" 1986, jaaruitgave Vereniging "Oud Enkhuizen", met dank aan H. van der Kaay.

De stalen roeden gingen in 1926 richting Zaanstreek, volgens mijn oudste broer naar molen De Dood bij Zaandijk. Dat klopt volgens molen-mensen op de Zaanse Schans niet, maar op de Zaanse Schans hebben bij oliemolen De Bonte Hen jarenlang stalen roeden gelegen. Onbekend vanwaar ze kwamen, al vermoedde men dat ze uit Noord-Holland kwamen.
Op een gegeven moment bij het opruimen hebben ze de roeden gesloopt, en de eindstukken met nummer/merk daar bij De Bonte Hen bewaard! Die stukken wil ik t.z.t. met de Monumentendag of andere activiteit wel eens naar Enkhuizen halen want ik woon als derde generatie Van Galen op de plek waar ooit De Colhorn stond.
Louis van Galen, 16 jan. 2017.

De naam van de molen wordt in oude kranten zelden genoemd.
In veel krantenartikelen uit 1926 over pogingen om de molen te redden, en over de uiteindelijke sloop wordt de molen slechts in twee artikelen met name genoemd :
De Amsterdammer 20 aug. 1926 "De meelmolen Kolhorn".
Leeuwarder nieuwsblad 21 aug. 1926 "De meelmolen Kolhorn" (dit artikel is letterlijk overgeschreven van De Amsterdammer, dus in feite is er slechts één vermelding van de naam Kolhorn in 1926).
In alle andere artikelen uit 1926 wordt de molen aangeduid als "meelmolen op den vestingwal", "molen van Enkhuizen" of "den bekenden molen".
Ook op de diverse ansichtkaarten van de molen staat "De meelmolen aan de Vest" en "Molen aan de Vest".
In kranten van andere jaren wordt de naam verder zelden genoemd. Ik vond alleen in de Hoornsche Courant van 5 april 1862 "molen de Kolhorn".
Een straat in Enkhuizen vlak bij de molen is de Kolhornstraat. Of de molen naar de straat is vernoemd of andersom is me niet duidelijk.
Wel duidelijk is dat De Kolhorn een beter gedocumenteerde naam is dan De Colhorn. Overigens wordt in Enkhuizen de molen meestal aangeduid als "de molen van Appel".
Arie Appel, 19 februari 2021.