Molen Polder Barwoutswaarder, Oosteinder Molen, Woerden

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1596

>

verdwenen

1887

gesloopt

geschiedenis

Vanouds waterden vele polders rond Woerden op natuurlijke wijze noordwaarts af op de Oude Rijn. Na afdamming van de Hollandse IJssel in 1285 was het voor vele polders, waaronder de Barwoutswaarder in 1363, gunstiger om de natuurlijke uitwatering zuidwaarts te verleggen naar de IJssel.

Binnen een eeuw was de stilstaande IJssel echter zo ver dichtgeslibt dat deze voor veel polders ongeschikt werd als afwatering, en men die toch weer noordwaarts naar de Oude Rijn moest verleggen. Op 22 december 1535 verkreeg Barwoutswaarder hier met Kromwijk, Bulwijk, Kerverland en Bekenes toestemming voor.

Mogelijk had Barwoutswaarder al een molen in gebruik voor de zuidelijke afwatering, bij de noordelijke afwatering werd in ieder geval de Langwieker Molen (Tenbruggencatenummer 01214 j) geplaatst. Deze was noodzakelijk vanwege de opgetreden maaivelddaling, en de vaak hoge waterstand in de Rijn. Wellicht betrof het rond 1535 een daarheen verplaatste molen, omstreeks 1485 waren er al verscheidene op de IJssel uitwaterende polders die een molen hadden.

In 1594 verkreeg de polder van het kapittel Ten Dom toestemming voor het plaatsen van een tweede molen, op haar land. Dat werd de Oosteinder Molen.

Aan de Langwieker Molen werd in 1705 groot herstelwerk uitgevoerd. Ondermeer werd een nieuw bovenhuis geplaatst, de gaande werken bleven echter wel gehandhaafd. Bij één van de molens werden in 1865 een ijzeren bovenas en roeden geplaatst. Verder kreeg de Langwieker Molen nog in 1878-1881 een ijzeren scheprad met as.

Doch ook nog in 1881 werd de Langwieker Molen afgebroken, om plaats te maken voor een stoomgemaal ter waarde van ƒ 30.000,--. De Oosteinder Molen bleef nog enige jaren als reserve gehandhaafd, maar werd in 1885 toch voor afbraak verkocht en in 1887 uiteindelijk gesloopt. De slopers lieten de fundering onder het maaiveld zitten.

In 1921 werd het stoomgemaal voorzien van een zuiggasmotor en een centrifugaalpomp. Begin 1950-er jaren werd het gemaal geëlektrificeerd.

Als gevolg van de uitbreiding van Woerden werd in 1974 een nieuw gemaal gebouwd op de voormalige voorboezem van de Oosteindermolen, dichter bij de Rijn dan de molen gestaan heeft. Om plaats te maken voor het nieuwe toeleidingskanaal moesten de restanten van de Oosteinder Molen worden verwijderd, deze konden daarbij worden onderzocht. De molen bleek niet onderheid te zijn geweest, maar stond op liggende boomstammetjes van 2 à 2,5 m lengte. Daar bovenop waren stukken gebruikt hout gelegd als basis voor het metselwerk. De houten bodem van de voorwaterloop bleek twee maal verhoogd te zijn, als aanpassing aan het waterpeil in de Oude Rijn.

Bronnen:
- De windbemaling in de Polder Barwoutswaarder door G.H. Keunen, in Heemtijdinghen, orgaan van de Stichts-Hollandse Historische Vereniging, 1977-1.
- Molens in het Stichts-Hollands grensgebied door E. Stoop, in Heemtijdinghen september 1991. Molens nr. 2601 & 2602. Beide met dank aan H. van der Kaay.