De Vrede werd gebouwd in 1750. De windbrief voor de molen werd op 16 november van dat jaar verleend aan Cornelis Blank en Comp: "op 16 november 1750 krijgt Cornelis Blank van de regenten van Uytgeest in qualiteijt als ambagtsheeren van Uytgeest het windrecht voor een dubbelden olymolen opgeregt aan den Togtsloot in den banne van Uytgeest genaamt de Vreden, tegen betaling van agt carolus guldens vrij gelt voor een jaar waarvan het eerste jaar verschenen sal sijn ultimo juli seventien hondert eenenvijftig". De molen was echter al in bedrijf, want op 16 mei 1750 werden zowel molen als lading verzekerd bij het olieslagerscontract.
Op 14 februari 1778 overleed Cornelis Blank. Het grootste aandeel in de Vrede kwam in bezit van zijn zoon Maarten Blank. De resterende aandelen verkreeg hij in 1789.
Op 18 mei 1796 verkocht Maarten Blank de Vrede aan Vasterd Vas uit Wormerveer. Vas was een van de grote molen bezitters uit de 19e eeuw, hij zou zo'n 16 oliemolens bezitten, de meeste in de buurt van Wormerveer. Toen hij in 1808 overleed, zette zijn zoon Jan Vas de zaken voort. Dit deed hij tot zijn overlijden in 1824.
Tot 1845 bleef de Vrede binnen de familie Vas.
In dat jaar verkocht Catharina Vas Visser de molen aan Willem Kaars Sijpesteijn, een zeildoekmaker en scheepsreder uit Krommenie. Kaars-Sijpesteijn betaalde ƒ 6000 voor De Vrede.
De Vrede bleef tot 1872 olie slaan op windkracht. In dat jaar werd de molen tot stellinghoogte afgebroken en ging een stoommachine voortaan voor de aandrijving zorgen. De Vrede bleef tot 14 augustus 1880 verzekerd in het olieslagerscontract. Hun enige windmolen, de naastgelegen Bakker, bleef wel verzekerd bij het OC.
De fabriek de Vrede werd in de loop der jaren uitgebreid. In 1936 nam de firma Kaars-Sijpesteijn de firma Crok en Laan over. Deze firma was eigenaar van de stoomolieslagerij de Engel. In 1971 ging het bedrijf over naar Unilever. Ik vermoed dat de fabriek eind jaren zeventig van de vorige eeuw stil kwam te staan. Omstreeks 1990 werden de panden gesloopt.
Een koppel kantstenen dat dienst heeft gedaan in de fabriek, staat nog steeds opgesteld in West-Knollendam. Het onderachtkant van de molen was tot de 1970-er jaren nog aanwezig in de fabriekspanden.
Bronnen:
- "Duizend Zaanse molens" P. Boorsma 1968
- "Molens in de banne Uitgeest" Dr. A.J. Kölker 1990
- "250 Zaanse molens" R. Couwenhoven 2001
- "Het olieslagerscontract" R. Couwenhoven 2002
- "Gedenkboek van het olieslagerscontract" 1912
- "Encyclopedie van de Zaanstreek" 1990.
F. Rol.
Sinds korte tijd ben ik in het bezit van een tafel welke is gemaakt van een achtkantstijl van de oliemolen De Vrede. De tafel, een grote ronde eettafel is in 1975 gemaakt door de toen 63-jarige Jacobus Jan Stroobach, timmerman en later voorman bij de oliefabriek De Vrede.
Onder de glasplaat van de tafel zitten drie lange gedichten, die het leven als boomstam, als achtkantstijl en als tafel beschrijven. De tekst vermeldt dat de molen werd gebouwd in 1685 [onjuist, dat was De Hengelaar], onttakeld vanwege de invoering van stoom en later elektriciteit. In 1969 zou de in de fabriek ingebouwde bovenbouw zijn verdwenen, en in 1973 de achtkantstijl.
Op de foto's is de rand van de glasplaat afgeplakt i.v.m. lakwerk.
Charley de Vries, 28 maart 2018.
