Molen Het Leven / De Passer, Zaandam-Oost

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1683

verdwenen

1800

verbrand

geschiedenis

De dubbele oliemolen het Leven of de Passer werd gebouwd in 1683. Op 22 juli van dat jaar ontvingen Pieter Jansz. Pas uit Zaandijk en Dirck Pietersz. Theun, de windbrief voor deze molen. De verbandbrief die altijd bij een windbrief werd uitgereikt, verkreeg Pas op 16 september van dat jaar. Met deze verbandbrief gaf Pieter Pas de molen in onderpand, wanneer hij zijn betalingen van het windgeld niet na kwam. Het jaarlijkse bedrag dat Pas moest betalen was 6 caroligulden.
Op 30 oktober 1694 wordt het Leven tegen brand verzekerd bij een assurantiecontract op naam van Sijmon Claesz. Baes. Voor het begin van de achttiende eeuw behoort het Leven toe aan de firma Baes en Stokvis. Naast het Leven behoren ook de Zaandijker oliemolen “de Zoeker” en de aan de Poeldijk gelegen oliemolen “het Zwarte Kalf” tot hun bezit. De firmanten laten de lading van hun drie molens op 14 juni 1727 verzekeren bij het op die dag opgerichte olieslagerscontract voor ladingen. Zes jaar later, op 1 juli 1733, worden ook de molens zelf tegen brand verzekerd. Nu gebeurt dit op naam van Jan Pietersz. Stokvis.
Na het overlijden van Jan Stokvis, komen de drie molens in bezit van zijn schoonzoon Jan Dirksz. Vis uit Zaandijk.
Deze bezat reeds de oliemolens “de Jonge Prins”, “de Oranjeboom” en “de Oude Wolf”, allen te Oostzaandam. In 1764 kocht hij ook de aan de Kalverringdijk staande oliemolen “de Wind”, op wiens plaats later de Zoeker weer komt te staan. In 1792 overlijdt Jan Dzn. Vis, zijn bezit ging over naar zijn zoon Dirck Jansz. Vis. Dirck Vis overlijdt echter twee jaar na zijn vader, waardoor zijn 10 jarige zoon Jacob Vis eigenaar werd van het gehele bezit.
Het Leven zal echter nooit op zijn naam komen te staan. Op 2 september 1800 raakte de molen in brand en werd geheel verwoest. Jacob Vis was nog minderjarig en dus keerde het OC een bedrag van Fl.4500,- uit voor de molen en Fl. 4087,70 voor de lading van de molen aan de weduwe van Jan Vis. De molen werd niet meer herbouwd.

Aanvankelijk was de naam van de molen “de Passer”, afgeleid van de naam van de bouwheer. Ook hier blijkt de lust tot het combineren van voorwerpen, personen en symbolen, betreffende de naamgeving der molens door Zaankanters. Iets ten westen van de Passer stond nl. de oliemolen “de Dood” en tussen de Passer en deze molen in stond “de Strijd”. De Passer verkreeg dus al vlug de bijnaam “het Leven”, die in het rijtje ontbrak. Later raakte deze bijnaam zo ingeburgerd, dat de molen ook in officiële stukken voortaan het Leven werd genoemd.
Een stukje uit een rijm van W.Buijs Pzn. luidde: "Eerst komt het Leven, En dan komt de Strijd, En de Dood komt, en men is alles kwijt".

Bronnen:
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz.136
- “Encyclopedie van de Zaanstreek” 1991 blz.738-739
- “Gedenkboek van het olieslagerscontract” 1912
- “de Zaende” 5e jaargang 1950 blz.78
- “de Windmolens aan de Zaanstreek” W. Buijs Pzn. 1918 blz. 136-139
F. Rol.