Molen De Leeuwerik, Zaandam-Oost

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1694

verdwenen

1771

verbrand

geschiedenis

De Leeuwerik werd gebouwd in 1694 als oliemolen. Op 14 oktober van dat jaar kreeg Claesz Pietersz Jut uit Oostzaandam de windbrief voor de molen. De bijbehorende verbandbrief, waarin de molen als onderpand werd gegeven als Jut z’n betalingen aan het Rijk niet nakwam, verkreeg hij op 10 mei 1695. Jut was reeds actief met de oliemolen “de Poelsnip”, gelegen op de Hemmes.

De molen was een enkelwerks oliemolen die voor slechts ƒ 1750 in de verzekering stond. Bij de oprichting van het olieslagerscontract voor ladingen op 14 juni 1727, behoorde de Leeuwerik toe aan Jan Kuyt, die de lading van de molen hierin liet opnemen. De molen had toen inmiddels een dubbelwerk.

Enkele jaren later behoort de Leeuwerik toe aan Klaes Pietersz. Kleijndert, hij laat de opstal van de Leeuwerik op 1 juli 1733 tegen brand verzekeren bij het OC voor de gebouwen zelf. Naast deze oliemolen is Kleijndert ook eigenaar van de paltrok balkenzager “de Schoorsteen”, die aan de oostkant van de Zaan stond. Omstreeks 1750 komt de Leeuwerik in andere handen.
De laatste eigenaar van de molen was Aris van Broek. Hij laat op 16 februari 1771 weten dat de Leeuwerik op 17 januari van dat jaar tot de grond toe was afgebrand. Het olieslagerscontract keerde een vergoeding van Fl.1875,- uit. Van Broek liet de Leeuwerik niet herbouwen.
Toch ging de naam van de molen niet verloren. Op het erf van de verbrande molen werd later een zogenaamd pruthuis opgericht, waarop de naam van de molen overging. In een pruthuis werd oliedrab en bezinksel gekookt en verwerkt tot schone, heldere olie. Deze drab was meestal afkomstig uit de oliebakken van oliemolens. In de nacht van 6 op 7 mei 1940 verbrandde dit pruthuis.

Bronnen:
- “de Zaende” 2e jaargang 1947 blz. 134
- “de Zaende” 3e jaargang 1949 blz. 227
- “de Zaende” 5e jaargang 1950 blz. 80
- “Duizend Zaanse Molens” P. Boorsma 1968 blz. 136
- “Gedenkboek van het olieslagerscontract” 1912
- "1100 Zaanse Molens", Ron Couwenhoven 2015, blz. 144.