Molen De Visscher / De Oude Visscher, Westzaan

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1690

verdwenen

1902

gesloopt

geschiedenis

In Westzaan hebben maar liefst vier molens gestaan die de naam de Visscher droegen. Alle vier deze molens werden gebouwd door leden van de familie Visser.
Deze Visscher, de oudste, werd gebouwd in het jaar 1690. Op 13 september van dit jaar werd de windbrief uitgereikt aan Trijntje Jans, de weduwe van Dirk Arisz. Visser. Naast De Visscher was zij ook eigenaresse van de paltrok De Gans. De naam van de molen was gewoon De Visscher, pas toen zijn 3 naamgenoten waren verdwenen kreeg hij de naam De Oude Visscher.
Op 28 juli 1731 werd bij de Westzaner notaris Jongewaard een brandcontract opgericht. De molens die hierin werden verzekerd waren houtzaagmolens, zij stonden allen in de Zuid van Westzaan en aan de westkant van de Zuiderwatering van Zaandam-West. Bij de oprichting van dit contract stond De Visscher op naam van Claes Willemsz. Visscher.
Claes Visscher bleef tot 15 juli 1739 eigenaar van de molen, op die dag nl. verkocht hij hem aan Jacob Mats. Verder is er niet veel bekend over de vroege geschiedenis van deze molen.
In 1816 kwam De Visscher in bezit van de Westzaner houthandelaar Adriaan de Lange. Naast De Visscher, was De Lange de eigenaar van de bovenkruier De Huismusch, gebouwd in 1790 door zijn vader en de paltrok De Jonge Dekker. Beide molens waren gelegen in de Zuid van Westzaan, dichtbij De Oude Visscher.
Adriaan de Lange stierf in het jaar 1832. Zijn weduwe Maartje Jut zette samen met haar zonen Pieter en Albert, de zaken voort onder de firmanaam A. de Lange & Zonen. Later de zouden de zaken geheel door Pieter de Lange worden bestierd. Hij deed dit onder de firmanaam A. de Lange & Zonen.
Op 28 januari 1847 werd de Zuid van Westzaan geteisterd door een storm met een orkaankracht. Jan Jacobsz. Honig uit Zaandijk maakte over deze storm de volgende aantekening en noteerde de schade aan de molens.
“Een orkaan of windhoos teisterde op den 28sten januari van het jaar 1847 o.a. de volgende molens op het Zuideind van Westzaan: De Tweeling van Jan Kruyt; 1 roed; ’t Kind van Weelde van C. Dekker & Co: 2 roeden; De Huismusch van A. de Lange & Zonen: 1 zeil; De Groene Jager van A. Buys: 4 end hekkens, 1 draaihoofd en wijfelaar; Het Vliegend Hart van A. Buys: 3½ end hekken, 1 gang kammen; De Jonge Dekker van A. de Lange & Zonen: roed, as, luitens; De Kruidberg van C. Kruyt: 1½ end hekkens; De Oude Visser van A. de Lange & Zonen: 1 roed, 1 end hekkens, 2 gang kammen (met begin van brand); Het Witte Schaap van J. Dekker Gz.: 1½ end hekkens; De Kapol (watermolen): 1 roed; De Blauwe Kuiper van J. Kruyt: 1 end hekkens; De Witte Troffel van J. Huysinga: 1½ end hekkens, eenige kammen en de roed gespleten; De Kerseboom van Louis Robert te Utrecht: eenige hekkens; De Veldmuis of Kikkert: 4 zeilen geheel weg. Deze molen evenals de Kruitberg hebben een geruimen tijd linksom gemalen.”
De firma De Lange had dus een aardige schadepost aan haar drie molens, vooral De Oude Visser en De Jonge Dekker moesten het ontgelden.
In 1875 verbrandde De Huismusch. De molen werd niet meer herbouwd en op zijn plaats verrees een stoomhoutzagerij waarop de molennaam overging. Nadat de stoomzagerij in gebruik werd genomen, stootte Pieter de Lange De Jonge Dekker af, de molen was overbodig geworden. De Oude Visser bleef als enige molen over naast de stoomzagerij.
De firma De Lange bleef tot 1902 op windkracht zagen. In dat jaar werd De Oude Visser voor sloop verkocht. De werf van de molen bleef intact en deed voortaan dienst als houtopslag voor De Huismusch.
De firma de Lange bleef tot 1918 bestaan en werd toen geliquideerd. De zagerij met de vele houtloodsen, het balkenwater en de werven ten westen en oosten van het Zuideinde werden toen gekocht door Pieter Rot.

Bronnen:
- “Duizend Zaanse molens” P. Boorsma 1968 blz. 220
- www.duizendzaansemolens.nl R. Couwenhoven
- “de Zaende” 3e jaargang 1948 blz. 147
- “Zaanse molenbranden” R. Couwenhoven 2001 blz. 14-18
- “Encyclopedie van de Zaansteek” 1991 blz. 622
F. Rol, Zaandijk.