Molen De Groene Jager, Westzaan

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1674

verdwenen

1907

verbrand

geschiedenis

Het bouwjaar van De Groene Jager is onbekend. De molen werd voor het eerst genoemd op 9 april 1675. Op die dag werd hij gekocht door Claes Adrijaensz. Mats. In 1694 was Claes Mats overleden, want op 13 maart van dat jaar liet de weduwe Mats een grote partij hout veilen die bij de molen was opgeslagen.
Op 28 juli 1731 werd bij de Westzaner notaris Jongewaard een brandcontract opgericht. De molens die hierin werden verzekerd waren houtzaagmolens, zij stonden allen in de zuid van Westzaan en aan de westkant van de Zuiderwatering van Zaandam-West. Bij de oprichting van dit contract stond De Groene Jager op naam van Claes Claesz. Hooft.
Hoelang de molen precies voor Claes Hooft bleef werken is niet bekend, wel trad Hooft op 4 november 1741 uit de brandverzekering met De Groene Jager. In 1787 werd De Groene Jager gekocht door de Westzaner houthandelaar Gerrit Mats.
Gerrit Mats begon in 1771 voor zichzelf te zagen met de paltrok Het Witte Schaap. Met de aankoop van deze molen legde Mats de basis voor wat later een van de grootste en belangrijkste houtverwerkende bedrijven binnen de Zaanstreek zou worden, de firma Weduwe J. Mats. Na het overlijden van Gerrit Mats in 1818, werd hij opgevolgd door zijn zoon Jacob Mats, die in 1831 stierf. Zijn weduwe Grietje Corver zette toen de zaken voort onder de naam “de Weduwe J. Mats”, vanaf 1837 runde haar zoon Cornelis Mats de firma.
Op 22 maart 1845 kocht Cornelis Mats de twee in Zaandam-West staande zaagmolens De Dekker en De Veldlust. Met de aankoop van deze twee molens vestigde Cornelis Mats zich definitief in Zaandam. De twee Westzaner molens werden in de verkoop gedaan. Op 19 april 1845 verkocht Mats Het Witte Schaap voor Fl.750,- aan Jan Dekker Sr. De Groene Jager werd op die dag verkocht aan Albert Buys.
Albert Buys was een medefirmant van de firma Mats. Vermoedelijk kon hij voordelig De Groene Jager kopen om zo voor zichzelf te beginnen. Later werkte Buys ook met de iets ten noorden van De Groene Jager staande paltrok Het Vliegend Hert.
Op 28 januari 1847 werd de Zuid van Westzaan geteisterd door een storm met een orkaankracht. Jan Jacobsz. Honig uit Zaandijk maakte over deze storm de volgende aantekening en noteerde de schade aan de molens.
“Een orkaan of windhoos teisterde op den 28sten januari van het jaar 1847 o.a. de volgende molens op het Zuideind van Westzaan: De Tweeling van Jan Kruyt; 1 roed; ’t Kind van Weelde van C. Dekker & Co: 2 roeden; De Huismusch van A. de Lange & Zonen: 1 zeil; De Groene Jager van A. Buys: 4 end hekkens, 1 draaihoofd en wijfelaar; Het Vliegend Hart van A. Buys: 3½ end hekken, 1 gang kammen; De Jonge Dekker van A. de Lange & Zonen: roed, as, luitens; De Kruidberg van C. Kruyt: 1½ end hekkens; De Oude Visser van A. de Lange & Zonen: 1 roed, 1 end hekkens, 2 gang kammen (met begin van brand); Het Witte Schaap van J. Dekker Gz.: 1½ end hekkens; De Kapol (watermolen): 1 roed; De Blauwe Kuiper van J. Kruyt: 1 end hekkens; De Witte Troffel van J. Huysinga: 1½ end hekkens, eenige kammen en de roed gespleten; De Kerseboom van Louis Robert te Utrecht: eenige hekkens; De Veldmuis of Kikkert: 4 zeilen geheel weg. Deze molen evenals de Kruitberg hebben een geruimen tijd linksom gemalen.” De firma Buys had na deze storm dus een behoorlijke schadepost.
In 1854 werd De Groene Jager in opdracht van Buys grondig verbouwd. De molen die tot dan toe als wagenschotzager had gewerkt werd ingericht als balkenzager. Tegelijkertijd werd het achtkant van de molen met een voet verhoogd. De Groene Jager blijft in ieder geval tot het jaar 1875 werken voor de firma Buys. Wanneer deze zaak werd opgeheven is mij niet bekend.
De laatste eigenaar van De Groene Jager was de firma Cornelis Kettenis uit Amsterdam. Zij waren ook actief met de Amsterdamse paltrok De Eenhoorn. Op 7 mei 1907 raakte De Groene Jager door onbekende oorzaak in brand en werd de molen volledig in de as gelegd. Na deze brand ging de firma Kettenis de paltrok De Smid huren aan het Papenpad in Zaandam-West.

Volgens het onderzoek naar de zeedijken door Jacob Oostwoud in 1777 stond molen De Jager tussen de dijkpalen 11 en 12.

Bronnen:
“Engel van de Stadt, zijn voor en nageslacht” Dr. S.Hart 1951 blz. 227-230
“het Molenmagazine” nr.2 juli 2002 R.Couwenhoven blz. 23-24
“Duizend Zaanse Molens” P.Boorsma 1968 blz. 222
“Encyclopedie van de Zaansteek” 1991 blz. 164
“Zaanse Windmolens” P.Boorsma 1939 blz. 84
www.duizendzaansemolens.nl R.Couwenhoven
“de Zaende” 3e jaargang 1948 blz. 147
“Molens in de Zaanstreek in oude ansichten deel 1” T.Neuhaus 1987 blz. 109
“Zaanse molenbranden” R.Couwenhoven 2001 blz. 14-18
F. Rol, Zaandijk