Het bouwjaar van de molen is niet bekend.
De eerste vermelding van de molen dateert uit 1676. Op 5 mei kocht Dirk Cornelisz. Veen te Westzaan, van Jan Willemsz. Keessen een oliemolen "de Pauw" met het erf daar de molen op staat, voor 2950 gulden. In de jaren die daarop volgden wisselde de molen veelvuldig van eigenaar, voor steeds minder geld. Later liep de waarde weer wat op.
Op 1 mei 1750 werd de helft van de molen geveild, koper was Cornelis Winter voor een bedrag van 2060 gulden. De omschrijving was als volgt:
"gepresenteert de helft in een dubbele 8 kante olijmole genaamt "de Paeuw", staande tot Nauwerdna, belent ten Oosten de Vaart, ten Noorden de Runmolen "de Valk"... en is tegenswoordig tot mei 1750 verhuurt aan Willem Ris, voor 17 gulden, 't last. De woning 40 gulden, vrij brand."
Net als bij de Assumburg, was in de zuidkant van de schuur, de woning van de blokmaalder aanwezig. Het vrij brand hield in dat de blokmaalder vrij gebruik kon maken van de voorraad turf, aanwezig in de molen. Op 19 november 1751 kocht Willem Cornelis Ris de beide helften van de molen voor een bedrag van 5300 gulden.
De molen bleef tot het jaar 1800 in het bezit van de familie Ris. In 1883 kwam de molen in bezit van de fa. de Boer uit Amsterdam, ook eigenaar van "het Huis Assumburg".
Op 5 augustus 1895 werd "de Pauw" uitgeschreven bij het olieslagerscontract. De molen werd verkocht en kwam in handen van de Oostzaanse molenslopers firma Gebr. de Boer, zij sloopten de molen in maart 1896. De schuur echter bleef bestaan, naast de blokmaalderswoning werden nog 2 woningen getimmerd.
Tot vandaag de dag (28 nov. 2002) is deze schuur in ongewijzigde vorm nog aanwezig, zij het dat de staat van onderhoud niet best is. Na de oliemolen "de Os" aan de Kalverringdijk, is dit het grootste molenrestant dat nog aanwezig is in de zaanstreek. Het zou landschappelijk gezien niet slecht staan om er weer een molen naast te zetten.
Bronnen:
- "Molens te Assendelft" P. Boorsma 1942
- "Molens in de Zaanstreek in oude ansichten" T. Neuhaus 1987
Fulco Rol.
De oliemolen De Pauw in Nauerna in de vroegere Zaanse gemeente Assendelft werd in of omstreeks 1669 gebouwd [*]. Uit bouwhistorisch onderzoek is gebleken dat al bij de bouw aan het eind van de schuur een woning werd ingericht. Dat was zeer uitzonderlijk. De molen bleef tot 1896 in bedrijf en werd toen geveld door de sloper. De molenschuur bleef evenwel bestaan en naast de blokmaalderswoning werden er nog enige woningen in de schuur getimmerd. Deze woningen verdwenen weer, maar de oude blokmaalderswoning bleef bewoond. In juli 2008 overleed de laatste bewoner, Gerrit Vleeshakker. De schuur is nu eigendom van de gemeente Zaanstad.
Het voortbestaan van de molenschuur leek discutabel te worden, te meer daar in de directe omgeving van de woning asbest is aangetroffen. Nu is het aantal molenrestanten in de Zaanstreek de laatste decennia flink gedaald. De molenschuur van De Pauw ziet er wel vervallen uit, maar is toch nog grotendeels origineel. Ook de ligging aan de Nauernasevaart is beeldbepalend. Om die reden hebben de verenigingen De Zaansche Molen en Zaans erfgoed gevraagd aan de gemeente Zaanstad om de molenschuur op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen. Inmiddels heeft de gemeentelijke monumentencommissie op 18 december 2008 unaniem een positief advies uitgebracht, zodat het wel op zijn pootjes terecht zal komen. Daarmee blijft dan één van de laatste molenherinneringen van Assendelft bewaard. Volgens Boorsma telde deze voormalige gemeente 33 molens, waaronder 14 oliemolens. In 1928 werd de laatste Assendelver molen, een watermolen, gesloopt, zodat de schuur van De Pauw een laatste tastbare herinnering aan een rijk molenverleden is.
Bron: Molenwereld 148, 12e jaargang 2009 nr. 4.
* In de tekst staat dat de molen in 1669 is gebouwd. Daarvan bestaat voor zover ik weet geen enkel bewijsstuk. Klaas de Boer, burgemeester van Assendelft, deed diepgaand onderzoek naar de molens in zijn gemeente en vond een transportacte uit 1676. Boorsma vond geen eerdere datum en ik ook niet. Een windbrief van De Pauw is nooit gevonden, het jaar 1669 is in de historie van de molen onbekend.
Ron Couwenhoven, 20 juni 2017.
-----
In de tijd dat de molenschuur werd bewoond, was er nog een kantsteen met opschrift aanwezig.
Bron: onbekend.
-----
Noordhollands Dagblad 14 oktober 2011:
"NAUERNA - De zwaar vervallen molenschuur van de voormalige oliemolen De Paauw in Nauerna wordt gerestaureerd.
,,We beginnen er komend voorjaar mee’’, zegt molenmaker/restaurateur Bart Nieuwenhuijs uit Westzaan. De schuur, waarin ook een woning komt, staat voor 28.000 euro per jaar zelfs al te huur op makelaarsite Funda.
De molenschuur, een gemeentelijk monument, ging onlangs over van de gemeente Zaanstad naar Zaanse Pakhuizen. Deze stichting heeft inmiddels 80.000 euro aan subsidie binnen voor de restauratie, die naar schatting 250.000 euro gaat kosten. Zaanse Pakhuizen hoopt verder op een gemeentelijke en/of provinciale subsidie."
-----
Omgevingsvergunning restauratie molenschuur en herbouw molen ‘De Pauw’, Nauerna 43 te Assendelft, Zaanstad.
Hierbij informeren wij u over de afgegeven omgevingsvergunning met een uitgebreide voorbereidingsprocedure.
20157: restauratie van molenschuur en herbouw van de molen ‘De Pauw’, Nauerna 43 te Assendelft.
Bron: Staatscourant jrg. 2013 nr. 8577, 3 april 2013.
-----
De schuur is casco gerestaureerd, voor de reconstructie van de molen zal het achtkant van De Haan nabij Abbekerk worden gebruikt (molen12568).
Bron: Ed van Otter op Molenprikbord, 2 nov. 2015.
