Molen Het Jonge Vool, Wormerveer

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1649

verdwenen

1930

verbrand

geschiedenis

Het Jonge Vool werd in 1649 gebouwd als enkelwerks oliemolen. Zijn windbrief werd op 14 mei 1649 uitgereikt aan Dirck Jansz. Ghijsen en Jan Maesz. Beeckman. Dirck Ghijsen was toen al eigenaar van de noordelijker gelegen oliemolen "het Witte Paard" en bezat een aandeel in de zuidelijker gelegen oliemolen "de Engel".

In 1691 verkochten de erfgenamen van Jan Maesz. Beeckman de helft van het Jonge Vool aan Pieter Dirksz. Ghijsen uit Zaandijk, die familie was van de bouwheer van de molen.

Op 14 juni 1727 trad Pieter Lubbertsz. Koopman toe tot het op die datum opgerichte olieslagerscontract voor ladingen. De molen zelf werd op 1 juni 1733 verzekerd.
Voor 1755 werd het oliewerk van het Jonge Vool veranderd in een dubbel werk.

In juni 1764 kwam het Jonge Vool in bezit van de Wormerveerder Vastert Vas, die aan het einde van zijn leven zo'n 18 molens binnen de Zaanstreek bezat. Na het overlijden van Vasterd Vas in 1808 erfde zijn zoon Jan de molen. Hij zou de molen tot 1825 in bedrijf houden.

Na zijn overlijden in dat jaar, kwam het Jonge Vool in bezit van zijn weduwe die de firma Vas & Compagnie oprichtte, waarvan ook Aaltje Vas uit Zaandam eigenaresse was. Albert Vas was de laatste Vas die het Jonge Vool bezat. In 1838 verkocht hij de molen aan Cornelis van der Stad uit Zaandam. Op 15 juli 1838 werd het Jonge Vool uitgeschreven bij het olieslagerscontact. Van der Stad liet de molen als pelmolen inrichten, waarbij een deel van het oliewerk intact bleef, vermoedelijk om nog af en toe koolzaad te slaan. Hoe dit allemaal in deze niet zo grote molen paste blijft een raadsel.

In 1854 verkocht Jan van der Stad de molen aan Pieter Couwenhoven, die ook al eigenaar was van de rijstpelmolen "de Witte Klok" te Zaandam. De firma Couwenhoven breidde in de loop der jaren haar molenbezit behoorlijk uit en hield de molens tot in de 20e eeuw nog in bedrijf.

Dhr. Neuhaus schrijft in zijn boekje "molens in de Zaanstreek in oude ansichten deel 2", de volgende gebeurtenis op: "In 1891 jubileerde Lambertus Koene. Hij was niet alleen vierendertig jaar in dienst van Pieterbaas Couwenhoven, maar werkte tevens vijfentwintig jaar als meesterknecht op 't Vool. Als dankbare herinnnering bood zijn patroon hem een prachtig remontoir met dito ketting aan".

In 1919 moest de Firma Couwenhoven het Jonge Vool verkopen. Hij zou hierna niet meer in bedrijf komen. Couwenhoven verkocht de molen aan de firma Bloemendaal & Laan die hem als opslagplaats ging gebruiken.
Boorsma schrijft in zijn boek "Zaansche windmolens", met een enigszins cynische ondertoon, de volgende wetenswaardigheid op: "De molen, niet groot van stuk en daarom meestal 't Vooltje genoemd, was bovendien laag van stelling, een omstandigheid welke in latere jaren, toen het verkeer steeds toenam en hoog opgeladen vrachtauto's meermalen den molen moesten passeeren, niet alleen denkbeeldige gevaren opleverde. Vandaar dan ook, de waarschuwing: "Past op de roeden!", geschilderd op een paar, aan het stellinghek bevestigde borden, welke daar ook tijdens den langdurigen stilstand van den molen, dienst bleven doen. Leek dat in den beginne wel wat overbodig, omdat het goed vastgezette kruis den weggebruikers geenerlei schade kon berokkenen, later kwamen de opschriften weer te pas, en wel omdat toen, tengevolge van verwaarloozing, af en toe stukken van het hekwerk der wieken naar "omlaag" kwamen."
De molen begon inderdaad met zijn hekwerk te strooien, zodat men op een gegeven moment de resterende hekkens afzaagde.

Op woensdag 19 augustus 1930 raakte het Jonge Vool in brand, vermoedelijk door vonken uit de schoorsteen van de zuidelijker gelegen olieslagerij "de Engel". De molen brandde geheel uit, maar stond nog overeind toen de brand geblust was. Ook zijn schuren bleven behouden. Omdat het verkoolde geraamte gevaar kon opleveren voor het passerende verkeer, werd besloten de molen omver te trekken, waardoor Wormerveer molenloos werd. De schuren van de molen bleven bestaan tot 11 mei 1943, toen ook die verbrandden.

Bronnen:
- "Zaanse molenbranden" R. Couwenhoven 2001
- "Duizend Zaanse molens" P. Boorsma 1968
- "Zaansche windmolens" P. Boorsma 1939
- "Molens in de zaanstreek in oude ansichten deel 2" T. Neuhaus 1987
- "Gedenkboek van het olieslagerscontract" 1912.
F. Rol.