ANNO 1698
HET NIEU FORTUYN DAT IS MYN NAEM
- DOOR GODES SEEGEN BEN ICK BEQUAEM
- OM (.......................) ALHIER TE MAALEN
- TOT DIENST VOOR BURGERS OM HIER TE HAALEN
Het stadsbestuur gaf in 1698 toestemming voor het bouwen van een "pelde garst"-molen met huis en grutterij te bouwen aan het Vrouwehek of de Amsterdamse Poort. Tevens kregen de bouwers een 15-jarig octrooi voor het pellen van gerst.
In 1702 verkocht Mathijs Groenland de molen voor ƒ 5100 aan Joost Peereboom.
Oprechte Haerlemsche courant, 8 aug. 1702:
"Den 16 Augusti sal men tot Haerlem in 't Heeren-Logement by Executie verkopen een extraordinaire groote, schoone, nieuwe, Steene, en wel ter Neering staende Peldegarst-Wint-Molen, genaemt het Fortuyn, en een bequame Gruttery met hare Erven benevens de Molen met alle de Steenen, Zeylen en Gereetschappen van de Molen en Gruttery, staende binnen de Stad Haerlem aen het Spaerne, by de Amsterdamsche Water-Poort, seer wel gelegen om te Lossen en te Laden; hebbende ook noch seer voordelige Conditien en Voorwaarden."
Oprechte Haerlemsche Courant, 1 juni 1709:
"Joost Peereboom, Pelder tot Gouda, presenteert, uyt'er hant te koop op seer gemackelijke Conditien een Pronkjuweel van een nieuwe Steene Pel-Molen, met een gemackelijcke en playsierige Gruttery daer by en een Woonhuys, staende tot Haerlem in de Nieuwe Uytleg by 't Spaerne."
Oprechte Haerlemsche Courant, 29 april 1730:
"De geordonneerde Curateurs over den insolventen Boedel en Goederen van Dirck Pogaert, sullen ten overstaen van de Ed. Achtb. Heeren Schout n Schepenen der Stad Haerlem, op Woensdag den 10 Mey 1730, binnende gem. Stad Haerlem in de Herberg het Vergulde Vlies 's avonts ten vijf uuren by executie publijck verkopen, een nieuwe Steene PELDEGARST. WINTMOLEN, genaemt het Fortuyn, als mede de Huysinge zijnde een Gruttery daer aen annex, ..y eyge Grond, met alle de Gereedschappen soo tot een complete Peldegarst Wintmolen, als Gruttery behorende, staende en leggende in de Nieuwe Vergroting binnen de voorsz. Stad Haerlem, aen het Spaerne by de Nieuwe Amsterdamse Waterpoort, zijnde seer gelegen om met Wagens en Schuyten af en aen te komen: Ymand daer in gading hebbende, komen ter voorsz. tij en plaetse, aenhore de conditien en voorwaerden en doe sijn profijt."
In 1738 werd De Fortuin ingericht als korenmolen, en nam die functie over van De Besem (Tenbruggencatenummer 08418).
Na het afbranden van De Rietvink (Tenbruggencatenummer 08410) in 1760 werd Het Fortuin een moutmolen, met ondersteuning van de zes nog bestaande bierbrouwerijen. de Zijlmolen (Tenbruggencatenummer 01077 a) werd voor ƒ 50 per jaar reservemolen, en Het Fortuin mocht tevens mout leveren aan Haarlemse azijnmakerijen en branderijen.
Tegen 1800 liet eigenaar Lambert van der Smissen de molen voor duizenden guldens ombouwen tot runmolen. Door stagnerende aanvoer van huiden raakte de molen toen echter in verval. Eigenaar Bartholomeus Tersier bouwde hem toen weer om naar korenmolen om afbraak te voorkomen, met instemming van het stadsbestuur dat de beeldbepalende molen, één der beste van Nederland, wilde behouden.
Het Fortuin verbrandde echter op zondagochtend 18 dec. 1830 geheel. Eigenaar Klaas Roos had de molen verzekerd voor ƒ 17.000 en kon daarvan opnieuw een stenen molen laten bouwen, met in de gevel een beeldje van vrouwe Fortuna. Tevens kwamen er een nieuw huis, schuur en arbeiderswoning, en ging de molen tevens run, bonen en tras malen.
Hierna is een reeks van eigenaars bekend gebleven, waaronder de gebroeders Bremer die "Het Nieuwe Fortuin" op 10 oktober 1874 compleet met alle toebehoren overnamen voor ƒ 10.955. Zij lieten een schoonzoon een stoomzagerij oprichten onder de naam Caalen-Bremer & Co., daarnaast gingen ze Duits tufsteen vermalen tot cement, en begonnen ze een houthandel.
De molen was het laatst eigendom van houthandel Bremer, die de molen in 1892 verkocht aan de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (HSM).
-----
Het Vaderland, 4 sept. 1900:
"Gisterennamiddag, toen eenige jongens in den molen »het Fortuin” te Haarlem zich
spelende vermaakten, had een hunner, de 14-jarige zoon van den heer D., het ongeluk dooreen luik ter hoogte van ongeveer 30 voet naar beneden te vallen, waarbij hij vrij ernstige verwondingen bekwam. Terstond werd hij naar de ouderlijke woning vervoerd en aldaar dooreen heelkundige onderzocht, die een vrij geruststellende verklaring omtrent den toestand van den jeugdigen patiënt kon geven. Ook thans schijnt de toestand bevredigend te mogen worden genoemd."
(Caroline Schaeffer, 27-05-2021)
-----
De molen werd in 1905 of 1906 gesloopt voor de uitbreiding van het stationsemplacement.
Bron o.a.: "De molens aan het Spaarne", hoofdstuk in "De loop van het Spaarne", 1987, Historische Werkgroep Haerlem. Met dank aan H. van der Kaay.
Molen 01049 c Het Fortuin (Haarlem)
Ansichtkaart, coll. Esther Graftdijk
nog waarneembaar
Op het adres Klein Heiligenland in 2011 EE Haarlem bevindt zich een muur met daarin diverse gevelstenen ingemetseld, waaronder ook deze twee van deze voormalige molen.
NB In tegenstelling tot het kaartje in "De molens aan het Spaarne" stond Het Fortuin op de TMK van ca. 1850 aan de noordkant van de spoorlijn, niet aan de zuidkant.
