Molen De Gans (3e), Utrecht

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

1754

verdwenen

1920

gesloopt

voorganger

Utrecht (De Gans (2e))

geschiedenis

In april 1754 besliste de vroedschap gunstig op het verzoek van Arien Haarmans en Teunis Koekoek om hun onbruyckbare molen te mogen afbreken en een nieuwe ronde stenen molen te mogen bouwen. Toen de goedkeuring was verleend, zette men er spoed achter. Reeds een maand later was het bestek voor de aannemer gereed. Of feitelijk waren er twee bestekken, één voor het timmerwerk en één voor de metselaar.

De molen werd in de 19e eeuw slecht onderhouden. In 1883 berichtte de directeur van de naast de molen gelegen gemeente-begraafplaats Soestbergen, dat er in oktober een wiek van de molen was gevallen. Dit was reeds het derde geval binnen de laatste twee jaar. In de omtrek was het algemeen bekend, dat de toenmalige beide eigenaren arm waren en slecht materiaal voor de herstellingen gebruikten.

De Nieuwe Tilburgsche Courant, 8 augustus 1908
Gisterenavond is te Utrecht een jongetje van 12 jaar, J. E., die in een onbewaakt oogenblik op de zwichtsteilling van den molen De Gans aan de Gansstraat geklommen was, door de molenwieken getroffen, met den dood als gevolg. De molenaar had herhaaldelijk — volgens verklaring van dezen — den jongen verboden 't terrein van den molen binnen te loopen. Door bloedvlekken op den grond merkte de molenaar dat er iets vreeselijks gebeurd moest zijn en bij onderzoek vond men den jongen, vermoelijk reeds dood, op de zwichtstelling liggen. IJlings werd 't ventje naar de rijksklinieken overgebracht, waar slechts de dood vastgesteld kon worden. Een moeder had het kind niet meer en zijn vader, een reizend koopman, is buiten de stad, aan wien de dood bericht is geworden.

Het slachtoffer heette Jacobus Philippus Elsing, geboren op 25 juni 1896 te Utrecht. (Overlijdens- / geboorte akte – openarchief / Het Utrechts Archief)
Ingezonden door Caroline Schaeffer, 2 juni 2021

Als laatste eigenaar van de molen werd op een publieke veiling in 1919 Arnoldus Eliza Kivit. Hij had een houthandel aan de overzijde van de Gansstraat. Het terrein waarover de molenaars nog steeds het recht van overpad hadden, had hij reeds enige jaren gehuurd. Nu hij eigenaar van de molen was, kon hij dit recht laten vervallen. Enkele maanden later verkocht Kivit een terrein, dat zich nu van de Gansstraat tot de Vaartse Rijn uitstrekte, aan de N.V. Maatschappij tot Exploitatie van Heren- en Kinderkleding voorheen Peek en Cloppenburg. Dit terrein omvatte ook de molenwerf. De koopsom bedroeg ƒ 209.000,-. De molen was in deze koop niet begrepen, maar overeengekomen was, dat deze vóór 1 mei 1920 afgebroken moest zijn. Een restbedrag van ƒ 200,- op de koopsom was waarborg, dat aan de voorwaarde op tijd zou worden voldaan.