Molen Rooie Wip, Hazerswoude

Hazerswoude, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Rooie Wip
modeltype
Wipmolen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig in circuit
bestemming

Vh. bemalen van de Gemenewegse Polder, thans buiten bedrijf

adres
Gemeneweg 22
2391 NB Hazerswoude-Dorp
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
00951
oude dbnr.
B985
Meest recente aanpassing
| Aanvullingen
media-bestand
Molen 00951 Rooie Wip (Hazerswoude)
Frank Moerland (11-3-2017)

locatie

plaats
Hazerswoude
plaatsaanduiding
Hazerswoude-Dorp
gemeente
Alphen aan den Rijn, Zuid-Holland
streek
Rijnland
kadastrale aanduiding
Gemeente Hazerswoude, sectie A, nr. 2430
geo positie
X: 100116, Y: 458945
N: 52.11601, O: 4.58590
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Zeer groot; beplantingen langs de Gemeneweg maar vooral een te groot huis vlakbij de molen werken verstorend.

contact en bezoek

bezoek/postadres
Gemeneweg 22
2391 NB Hazerswoude-Dorp
molenaar
Paul van der Zijde / Ger Nagtegaal
telefoon
0625061588
e-mail

website
www.rooiewip.nl
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden
toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van Rooie Wip via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Wipmolen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Ondertoren gedekt met riet
kap
Bovenhuis rood geverfd, wit afgebiesd; kap gedekt met gepotdekselde planken
inrichting

Gesloten ijzeren scheprad buiten de molen, Ø 5,72 m.; breedte 0,31 m.

plaats bediening
grondzeiler
plaats kruiwerk
middenkruier
kruiwerk
Zetelkruiwerk. Kruirad.
vlucht
21,50 / 21,60 m.
vang
Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel.
overbrenging

Bovenwiel 50 kammen
Bovenschijfloop 26 staven, steek 13,3 cm.
Onderschijfloop 15 staven
Onderwiel 65 kammen, steek 15,5 cm.
Overbrengingsverhouding 2,25 : 1

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 91 binnen 1994 1994 binnen aanw. 21,50
Straathof ✉︎ 92 buiten 1994 1994 buiten aanw. 21,60
Pot ✉︎ 1356 buiten 1882 1883? buiten 1995 21,50
Pot ✉︎ 1355 binnen 1882 1883? binnen 1995 21,50
wiekverbeteringen

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 1262 1881 1881? aanw. 04,20
wateras
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Kon.Ned.Grofsmederij ✉︎ g.n. 1894 1894 aanw. 04,20
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig in circuit
bestemming

Vh. bemalen van de Gemenewegse Polder, thans buiten bedrijf

omwentelingen
geschiedenis

In 1567 werd een eerste poging gedaan tot stichting van wat nu de Gemenewegse polder is. Zonder conflicten ging dit niet: er was tegenstand vanwege de beoogde plaats van de molen en de kosten. Pas in 1573 werd een overeenkomst gesloten. Aan te nemen is dat in dat jaar of kort daarna een molen is gebouwd.

De huidige molen dateert uit 1639 en is opvolger van de molen die uit 1573 moet dateren en elders in de polder stond. Ook de bouw van deze molen ging bepaald niet zonder slag of stoot: zo dateerde de aanvraag voor de bouw van 1 maart 1636, maar niet eerder dan 2 juni 1639 was de nieuwe molen maalvaardig.

Eind 1703 werd het bovenhuis van de molen door een zware storm van de ondertoren geblazen, waarna prompt herstel volgde. 

In 1876 kreeg de molen een ijzeren scheprad en in 1881 een dito bovenas.

De molen bleef tot eind 1956 in functie, in januari 1957 kwam een nieuw elektrisch gemaal officieel in bedrijf. De molen bleef tot ongeveer 1980 in functie als hulpgemaal, voor het geval dat het gemaal een storing had.
In 1960 was de molen met zomer huis voor ƒ 7500,-- aan een particuliere verkocht. Dit wel op voorwaarde dat zij de molen maalvaardig liet restaureren en ter beschikking stelde als hulpgemaal.

Het overtollig water werd via de Lodewijksvaart geloosd op de Oude Rijn. Dit bleef zo tot eind 1980. Na de verkoop aan de tweede particuliere eigenaar werd de molen definitief uit zijn functie gezet en de Lodewijksvaart ter hoogte van de Rijndijk afgedamd. Ter plekke kwam een overstort, die later weer werd verplaatst naast de molen. Sinds 1980 maalt de molen dus in circuit.

In 1994/95 onderging de molen een grondige restauratie door molenmakerij Verbij. Hierbij werden onder meer nieuwe roeden gestoken.

Bij een latere herstelbeurt heeft men de bladen van het scheprad vernieuwd en daarbij iets versmald uitgevoerd, nl. van 37 naar 31 cm. Mocht in de toekomst blijken dat het scheprad bij deze breedte onvoldoende water geeft, dan worden verbreedsels aangebracht. Men heeft deze constructie bedacht, omdat de binnenste krimpmuur een flink stuk uit het lood staat en in het verleden enkele bladen tegen de binnenste krimp en de achterwaterloop aan schuurden.

Eind mei 2020 stond de molen zonder schoren en windborden. Er was een flinke onderhoudsbeurt aan de gang. Enige maanden later was alles weer zoals het was. 

Opmerkelijk is, dat de steenlijsten al sinds 1894 uitgevoerd zijn in profielstaal. Bij de laatste restauratie is deze aparte constructie gehandhaafd.

bronnen

Diverse informatie van Nico Varkevisser (die deze molen vele jaren op vrijwillige basis liet malen). 

aanvullingen

toelichting naam

De naam "Rooie Wip" is algemeen bekend en dateert mogelijk van rond 1918, toen de molen ook seinmolen werd. De (overigens volstrekt correcte) aanduiding "Gemenewegse molen" is - voorzover de redactie weet - niet in gebruik.

wetenswaardigheden

Over de decemberstorm die deze molen in 1703 deels verwoestte is meer bekend: deze passeerde Nederland tussen 7 en 9 december 1703 en eiste duizenden levens. Er zijn geen windmetingen beschikbaar. Het begon met de eerste depressie, die trok de Noordzee op, de tweede naar Schotland. Het venijn zat echter in een nieuwe storing die bij Ierland verscheen. Die op 7 december 1703 ontstond en in activiteit toe nam. Als deze het midden en zuiden van Engeland bereikt. De storm trok over Noordzee, de Lage Landen richting Noord-Duitsland. De windrichting was op 7 december eerst zuidwest, werd in de avond zuidzuidwest en in de loop van de nacht geleidelijk west en steeds toenemend in kracht. Tussen 5.00 en 6.30 uur, het is inmiddels 8 december, bereikte de wind het hoogtepunt uit westnoordwest. Rond 7 uur draaiend naar zuidelijk en afnemend. Dit betekent dat de molen van de gemenewegse polder (Rooie Wip) deze storm ook over zich heen kreeg. Op 8 december 1703, bereikte de wind het hoogtepunt uit westnoordwest. Aangezien de storm 8 op dag op sterkst was, zal op deze dag de Rooie Wip getroffen zijn. Het gevolg hier was dat de koker in tweeën brak en daardoor het bovenhuis naar beneden stortte en totaal werd verwoest. 
Een molenmaker uit Voorschoten heeft de schade aan de molen hersteld. Dit betrof het bovenhuis met een deel van het gaande-werk en wat lichte schade aan de ondertoren.

literatuur

Inleiding op het polderarchief, zie Website Hoogheemraadschap van Rijnland.

foto's

foto's