Het exacte bouwjaar van de oliemolen de Kaver is nog niet gevonden. De vroegste vermelding dateert van 28 februari 1690, toen nam Albert Pietersz Jut samen met zijn broer Claes Pietersz. voor ƒ 1805 een half part in de molen over van Cornelis Waligsz. Out. Op 20 oktober 1693 verzekerde eigenaar Albert Pietersz. Jut de molen tegen brand.
Omstreeks 1710 verkocht Jut de molen aan Claes Arisz Caescoper. In zijn tijd had Caescoper een groot bedrijf dat met zes oliemolens werkte. Naast de Kaver, bezat hij (sommige deels) “de Reus” en “het Pink” te Koog aan de Zaan en “de Zeemeeuw”, “het Windei” en “de Gooier” in Oostzaandam. Op 1 januari 1715 sloot Caescoper voor ƒ 1560 een verzekering af. Gezien de prijs had de molen een enkel oliewerk.
Op 14 juni 1727 werd te Zaandam de collectieve brandverzekering, het olieslagerscontract opgericht. In eerste instantie werden alleen goederen verzekerd. Claes Caescoper trad toe met de molens “de Kaver”, “de Gooier”, “het Windei” en “de Reus”. De Kaver was toen een dubbele oliemolen geworden. Na het overlijden van Claes Caescoper in 1729, gingen de molens over naar zijn zoon Gerrit Caescoper. Op zijn naam werd de Kaver op 1 juli 1733 tegen brand verzekerd in het OC contract voor opstallen. Deze verzekering vergoedde de schade aan de molen zelf bij brand.
Gerrit Caescoper bleef ongehuwd en dus kinderloos. Na zijn overlijden werden de molens overgenomen door de zoon van Stijntje Caescoper, Gerrit Caescoper Honigzoon. Stijntje Caescoper was de zuster van Gerrit Caescoper en getrouwd met de Zaandijker papierfabrikant Cornelis Jacobsz. Honig. Sinds 1764 werkte Caescoper onder de firmanaam Gerrit Kaeskoper Honigzoon & Zoon. Naast de Kaver, het Pink en het Windei, had Honig toen ook de oliemolens “de Vergulde Haan”, “de Gooier”, “de Os” en “de Sint Willibrordus” voor zich draaien. Niet lang hierna werden de Gooier en de Os verkocht.
Na het overlijden van Gerrit Caescoper Honigzoon in 1778 werd hij opgevolgd door zijn zoon Claes Gerritsz. Honig, die het molenbezit uitbreidde met o.a. “de Kat”, “de Wandelaar”, “de Oranjeboom”, “het Oude Bonte Kalf” en “het Varken”. Toen Claes Honig in 1813 overleed, nam zijn jongste zoon, Cornelis Honig, de firma van zijn vader over waarvan hij al sinds 1791 deel uitmaakte. Opnieuw werd het molenbezit vergroot, ditmaal met de oliemolens “de Kieft”, “de Jonge Wolf”, “de Visser”, “de Kikker” en “de Kopermolen”.
In 1838 verkocht Cornelis Honig de Kaver aan Hendrik Baas, later ging de molen over naar zijn zoon Klaas Baas.
In 1877 verkocht Klaas Baas de molen aan Klaas Brat uit Amsterdam. Vanaf 1879 werkte Brat onder de firmanaam Klaas Brat & Zonen. In 1880 werd het molenbezit uitgebreid met de nabijgelegen oliemolen “de Katuil”, terwijl in 1887 ook “de Jonker” ging werken voor Brat.
In 1897 verspeelde de Kaver tijdens een rukwind zijn wiekenkruis, wonder boven wonder liet de firma Brat de molen herstellen. Deze opdracht werd aan de firma Vredenduin uit Wormerveer gegund. Deze schreef in zijn boekhouding: ”Besteld voor de Firma Klaas Brat & Zonen te Amsterdam, den 10e Maart. Aan de gieterij de Prins van Oranje 1 gegoten ijzeren molenas, lang vanaf ’t waterhol tot einde pen 4.70 meter, roedgaten 35x39 cm. Prijs 286,-.“ De as die op 10 maart 1897 was besteld, kwam op 15 april aan op station Koog-Zaandijk en werd op 20 april in de Kaver gestoken. De molenmakers waren ’s ochtends om vijf uur begonnen en tegen de avond was de as met nieuwe roeden gestoken. Deze werkzaamheden werden door 12 timmerlieden en 4 sjouwerlieden uitgevoerd. De kosten van de as, roeden en het plaatsen, bedroegen in totaal ƒ 623,75.
Met het nieuwe wiekenkruis zou de Kaver er weer jaren tegenaan kunnen, maar windmolens hadden tegen de eeuwwisseling hun beste tijd gehad. Doordat de olieprijzen steeds lager werden was het niet meer mogelijk om te concurreren met de stoomolieslagerijen. Ook de firma Brat besefte dit en liet in april 1898 het bedrijf liquideren. De drie molens werden uit het olieslagerscontract geschreven en verkocht. De Kaver werd op 24 mei 1898 uit het OC geschreven en voor sloop verkocht. Op de veiling betaalde de sloper ƒ 830 voor de molen, die in juni van dat jaar direct gesloopt werd.
Bronnen:
- “het Olieslagerscontract” R. Couwenhoven 2002 blz. 23-31/50/107
- “De Windbrief” 10e jaargang nr. 37 artikel T. Neuhaus over de familie Brat, uitgave van vereniging de Zaanse Molen
- “Duizend Zaanse molens” P. Boorsma 1968 blz. 135
- “Gedenkboek van het olieslagerscontract” 1912
- “Over molens der familie Honig” P. Boorsma 1939 blz. 155-156
- “De Zaende” 4e jaargang 1949 blz. 297
- “De Zaende” 2e jaargang 1947 blz. 134-136
- "1100 Zaanse Molens", Ron Couwenhoven 2015, blz. 143-144.
Op de onderste foto staan van links naar rechts de volgende molens:"De Kaver", "de Zeef", "de Quak" en "het Oude Kaar" (allen oliemolens), geheel rechts staat de verfmolen "de Sluiswachter".
Over de naam "Kaver" vermeldt Dr. Boekenoogen in zijn boek "de Zaanse volkstaal": "Kaver, znw. m. Zeker soort van kever. Het woord is thans (+/-1895) onbekend, maar leeft nog voort in de naam van de oliemolen de Kaver te O.-Zaandam. Kaver of Mayworm zijn vliegende Torretjes, van gedaante als een Spaanse vlieg; in 't Latijn heten ze Cantarolie".
Molen 00855 c De Kaver (Zaandam-Oost)
Ansichtkaart,vlnr:De Kaver, De Zeef, De Quak, Het Kaar en de Sluiswachter
