Molen Achterste Molen / Laaglandse Molen, Hellouw

Hellouw, Gelderland
b

korte karakteristiek

naam
Achterste Molen / Laaglandse Molen
modeltype
Wipmolen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig in circuit
bestemming

Vh. bemalen van de Dorpspolder Hellouw; thans buiten bedrijf; bezoekerscentrum

adres
Zeek 40
4174 LH Hellouw
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
00843
oude dbnr.
B224
Meest recente aanpassing
| Streek
media-bestand
Molen 00843 Achterste Molen / Laaglandse Molen (Hellouw)
William Bouter (10-11-2018)

locatie

plaats
Hellouw
gemeente
West-Betuwe, Gelderland
streek
Tielerwaard
kadastrale aanduiding
Gemeente Haaften, sectie H, nr. 579
geo positie
X: 138963, Y: 428752
N: 51.84712, O: 5.15447
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Zeer groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Zeek 40
4174 LH Hellouw
molenaar
Jan Pluimert
telefoon
e-mail

website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Op afspraak

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van Achterste Molen / Laaglandse Molen via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Wipmolen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Ondertoren gedekt met dakleer
kap
Bovenhuis geheel zwart geteerd; kap gedekt met gepotdekselde planken
inrichting

Gesloten ijzeren scheprad, Ø 6,40 m.; breed 0,45 m. buiten de molen; woning in de molen (ingericht als bezoekerscentrum).

plaats bediening
grondzeiler
plaats kruiwerk
middenkruier
kruiwerk
Zetelkruiwerk; kruilier
vlucht
27.20 / 27.30 m.
vang
Vlaamse vang; vangbalk met haak; evenaar (oorspr. vangstok)
overbrenging

Bovenwiel 57 kammen
Bovenschijfloop 25 staven, steek 15,0 cm.
Onderschijfloop 26 staven
Onderwiel 87 kammen, steek 17,6 cm.
Overbrengingsverhouding 1,47 : 1

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Vaags ✉︎ 400 buiten 2017 2018 buiten aanw. 27,30
Vaags ✉︎ 301 buiten 2013 2013 buiten 2018 27,30
Derckx ✉︎ 447 buiten 1983 1983? buiten 2013 27,30
Fransen ✉︎ g.n. buiten 1913 1913? buiten 1983? 27,22
Pot ✉︎ 1816 binnen 1899 1899? binnen aanw. 27,20
wiekverbeteringen

Op deze molen is nooit een wiekverbetering toegepast.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Enthoven & Co, L.I. ✉︎ 382 1864 1864 aanw. 05,70
wateras
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
onbekend ✉︎ ? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig in circuit
bestemming

Vh. bemalen van de Dorpspolder Hellouw; thans buiten bedrijf; bezoekerscentrum

omwentelingen
eigendomshistorie

Tot 1953 was de molen eigendom van de (dorps)polder Hellouw en vervolgens tot 1974 van het Polderdistrict Tielerwaard.

geschiedenis

Deze molen heeft drie voorgangers gehad: de eerste en tweede werden respectievelijk in 1572 en 1627 door kruiend ijs na een overstroming verwoest; de derde molen brandde op 10 september 1863 af. De huidige molen dateert dan ook uit 1864.

De Achterste Molen bemaalde tot 1947 het lage deel van de polder Hellouw. In 1953, 1967 en 1994 werden restauraties uitgevoerd. Bij de laatste werd de molen weer maalvaardig gemaakt, waartoe een maalcircuit moest worden aangelegd. Reeds lang geleden was deze molen, net als zijn buurmolen, afgesneden van boezemwater en was het niet meer mogelijk, de Dorpspolder Hellouw te bemalen.

Op 3 oktober 2014 werd gestart met een zeer ingrijpende herstelbeurt: beide roeden werden gestreken en het bovenhuis naar beneden getakeld. In het najaar van 2015 was weer sprake van een maalvaardige molen, maar hier bleef het niet bij: de “Achterste” werd verbouwd tot bezoekerscentrum. Hier wordt de bemaling van de westelijke Tielerwaard (de bemaling op de Linge) in beeld gebracht. De woning is teruggebracht in de situatie van rond 1950. In het late voorjaar heeft men deze werkzaamheden opgeleverd.
Het verzakte bakhuisje naast de molen is eveneens opgeknapt. In de molen is ook een installatie aangebracht om elektriciteit op te wekken.

Bijzonder ongelukkig is evenwel, dat deze molen in april 2017 moest worden stilgezet, dit vanwege de nieuwe buitenroede: deze was een zgn. gedeelde roede, een constructie waarvan men inmiddels was teruggekomen.
Een nieuwe roede was vrij snel besteld, begin januari 2018 geleverd en gestoken. Op 15 januari 2018 was de molen weer maalvaardig.

Een opmerkelijk feit uit het verleden: vooral door de sterk wisselende waterstanden van de Linge kwamen overstromingen tot het einde van de 19e eeuw hier regelmatig voor. Niet toevallig werden op deze plek twee eerdere molens verwoest.
Pas toen men meer greep op de beheersing van de rivieren kreeg, werd deze molen (tezamen met zijn buurmolen) bewoonbaar gemaakt: dit moet pas omstreeks 1900 gebeurd zijn. Om diezelfde reden waren de meeste molens hier niet met riet gedekt, maar met hout; riet zou bij langdurige hoge waterstanden gaan rotten; hout zou gemakkelijker overleven dan wel te vervangen zijn.

 

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen wordt vanouds 'Achterste Hellouwse molen' genoemd, maar de term 'Laaglandse Molen' is in opkomst.
In het verleden werd ook wel gesproken van 'het IJzeren Veulen', maar dat lijkt toch echt een bastaardnaam.

unieke eigenschap

Tezamen met de Voorste of Hooglandse molen de enig overgebleven wipmolen van Gelderland.

literatuur

Jan Knegt, De molens van Hellouw: de laatste wipmolens van Gelderland, in: Molenwereld 7/8 (2003), pp. 226 - 230.

foto's

foto's