1876-1894 scheprad 5,25 m Ø, 52 cm breed
1896 vijzel
1921 niets meer
Naast de ingang van de molen is een gedenksteen ingemetseld, zie de afgebeelde foto.
In december 1875 werd concessie verleend voor het vervenen en daarna droogmaken van de Middelveldsche Akerpolder bij Amsterdam in de voormalige gemeente Sloten. Deze polder werd oorspronkelijk bemalen door een wip-schepradmolen met een vlucht van 17 m, meer westelijk gelegen. Die was niet berekend op zijn toekomstige taak, vandaar dat er een nieuwe bovenkruier-schepradmolen aan de ringvaart van de Haarlemmermeer werd gebouwd met een vlucht van 28 m.
Toen de polder geheel verveend was, werd het scheprad in 1896 vervangen door een vijzel.
----
Frank van Rooijen schrijft over de molen van Akerpolder in zijn artikel “Quade practijken van den aannemer, de kwestie van de Middelmolen van Bijleveld in Harmelen” (Heemtijdinghen, maart 2023).
De genoemde Middelmolen in Harmelen werd in april 1874 voor afbraak verkocht. De molen werd voor ƒ 825 gekocht door waterschap Akerpolder. Het ging om de as, roeden, wielen, schijven, spil, wateras, scheprad en verdere gaande werken, de kap, het achtkant, de deuren, ramen en verder hout- en ijzerwerk, de kruispalen en houten waterloopbekleding. Het raadsel waar de onderdelen van de niet-nieuwgebouwde molen van de Middelveldse-Akerpolder vandaan kwamen, is hiermee opgelost.
Frank van Rooijen, 10 maart 2023.
-----
Johannes Kruijver, 1835-1905, van beroep timmerman en molenaar, was molenaar op deze molen.
F. Jacobs-Scholtze (kleindochter), 6 maart 2005.
-----
Het Nieuws van den dag, 25 nov 1910:
"In den Akerpolder, onder Sloten (N.H.), wordt naast den wind-watermolen een motor geplaatst, omdat de molen alleen, die geheel afhankelijk is van de weersgesteldheid, niet altijd in staat is den polder op peil te houden."
-----
In 1920 stapte de polder over van diesel- op elektrische bemaling en het jaar erop volgde sloop van de molen tot net boven de veldmuren. De molenstomp werd woning en recent is in de polder de nieuwe wijk De Aker gesticht.
Afbeelding 1: de molen nog in volle glorie
Afbeelding 2: ca 1921, afbraak van het achtkant
Afbeelding 3: 1980/90 De molenromp in bewoonde toestand
Afbeelding 4: De molenromp kort na het vertrek van de bewoners.
De bomen zijn dan inmiddels gekapt. Links de ringvaart van de Haarlemmermeerpolder
Afbeelding 5: De gedenksteen
Afbeelding 6 en 7: opname 28 mei 2005 foto's van W. Jans
Afbeelding 8: opname 2007, foto van Robert Berentzen
Afbeelding 9: de molenromp weer voorzien van raamwerk en dakpannen, opname 18 december 2009, van Erik Swierstra
-----
Vermoedelijk is de molen in 1876 niet nieuw gebouwd, maar is er gebruik gemaakt van een afgebroken molen van een andere polder.
-----
In het jaar 2000 is voor deze molenromp een monumentenstatus aangevraagd. Helaas is de aanvraag in de zomer van 2003 afgewezen.
De restauratie van de molenromp zal in 2007 van start gaan daar alle benodigde vergunningen binnen zijn. De molenromp zal gerestaureerd worden, helaas zal dit restant niet herbouwd worden tot volledige molen aangezien de romp geen monumentenstatus heeft gekregen. De bedoeling is dat de romp een publieke functie krijgt (ontmoetingsruimte).
Amsterdam draagt bij aan restauratie
Het college van B&W draagt bij in de restauratie van zeven belangrijke monumenten in Amsterdam en de regio. Het geld wordt beschikbaar gesteld door de gemeenteraad, de verdeling wordt door het college gemaakt volgens het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing 2007. Een van deze monumenten is de Oude Molen en deze ontvangt een bijdrage voor de restauratie van € 184.277.
Frank Henke, 6 juni 2007.
De Oude Molen is één van de kandidaten die meedingen inhet TV-programma De Restauratie van de AVRO waarvoor binnenkort opnames worden gemaakt.
Frank Henke, 3 augustus 2007
Officiële start restauratie De Oude Molen van Osdorp
Zaterdag 29 maart 2008 vond bij de Oude Molen van Osdorp de start plaats van het seizoen van de Stelling van Amsterdam. Tegelijkertijd werd het officiële begin van de restauratie van de molen gevierd. Rinske Kruisinga (lid van het College van Gedeputeerde Staten van Noord-Holland, met in haar portefeuille o.a. de Stelling van Amsterdam), Marijke Vos (lid van het College van Burgemeester en Wethouders van Amsterdam, met in haar portefeuille o.a. milieu, openbare ruimte en groen) en de directeur van Stadsherstel, Onno Meerstadt verrichtten de officiële handelingen.
Behalve de Oude Molen bestaat het bezit van Stadsherstel uit Fort Diemerdam en de Kringenwetboerderij Zeehoeve in de gemeente Diemen en (bijna) het Fort bij Krommeniedijk in de gemeente Uitgeest. Stadsherstel krijgt laatstgenoemd fort binnenkort in erfpacht. De samenwerking tussen de natuur- en cultuurorganisaties die zich met de Stelling bezighouden en Stadsherstel zal in de toekomst verder ontwikkeld worden, waardoor voor de recreant een groter aanbod zal ontstaan.
Meer info: www.dorpsraadslotenoudosdorp.nl en www.stadsherstel.nl.
Ingezonden door Erik Swierstra, 7 april 2008.
-----
De Oude Molen van Osdorp
Op de prachtige Ringvaartdijk in Amsterdam-Osdorp staat een zwaar vervallen monument, een molenstomp, die een rol gespeeld heeft binnen de Stelling van Amsterdam. Stadsherstel wil deze stomp redden en een passende functie geven. In samenwerking met de Stichting De Oude Molen is het plan tot stand gekomen om de molen een pleisterplaatsfunctie te geven.
Pleisterplaats
Langs de molenstomp voert een mooie fiets- en wandelroute van de Groene-AS, de ecologische en recreatieve verbindingszone tussen Amstelland en Spaarnwoude en verbindend element tussen de groene lobben. Bovendien gaat de provincie de fietsroute van de Stelling van Amsterdam langs de molenstomp leiden. Over de Ringvaart willen de samenwerkende partijen een voet/fietspontje laten varen, zodat er een directe verbinding komt met Badhoevedorp en de nabij liggende forten van de Stelling (onder andere in de gemeente Haarlemmermeer), waardoor diverse interessante fiets- en/of wandellussen ontstaan.
In de molen komt een koffie- en theeschenkerij in combinatie met een informatiepunt over de Groene-AS, de Linie/Stelling van Amsterdam en de lokale waterstaatkundige geschiedenis. De begane grond wordt rolstoeltoegankelijk gemaakt en hier wordt tevens een invalidentoilet gerealiseerd. Het is nadrukkelijk de bedoeling dat de molen ook een buurtfunctie krijgt. Het koffie/theehuis zal, zoals het er nu naar uitziet, worden opgezet met een horeca-bemiddelingsbureau voor 55-plussers, tezamen met een sociaal-maatschappelijke instelling. Het informatiepunt komt in handen van de Stichting De Oude Molen. Men is daarbij van plan om vanuit de molen ook schoolcontacten en rondwandelingen te organiseren. In de molen zelf bestaat de unieke kans om ter plekke te zien hoe de polderbemaling en de inundatie van het omliggende gebied werkte.
Onder de molenstomp bevinden zich nog waterwerken, die niet alleen de Akerpolder droog hebben gehouden, maar ook onder water konden zetten in tijden van oorlog. Op deze wijze heeft de molen een rol gespeeld in de Linie van Amsterdam. De Linie was de voorloper van de Stelling van Amsterdam en behield een functie als schaduwlinie binnen de Stelling. De Oude Molen is het enig overgebleven waterstaatkundige werk tussen Halfweg en Amstelveen binnen de voormalige zuidflank van de Linie van Amsterdam.
De vervening van de Middelveldsche Akerpolder
De molen is in 1874 op de huidige plaats neergezet. Hij is afkomstig van “elders” zoals staat te lezen in de notulen van de Dijkgraaf en Heemraden van het Waterschap Haarlemmermeer. Waar dat ‘elders’ precies was, wordt door de vrijwilligers van stichting De Oude Molen momenteel uitzocht. De reden van de verplaatsing was de 20-jarige concessie die het bestuur van de Middelveldsche Akerpolder van het rijk had gekregen om de polder te vervenen. Na afloop van de concessie was het polderpeil zo’n drie meter gedaald. Om de grond droog te maken voor de tuinders die zich er gingen vestigen werd de schepradgang in 1896 vervangen door een vijzelgang. Beide zijn nog aanwezig, achter en onder de molen. Bijna een kwart eeuw later werd de windmolen vervangen door een elektrisch pompgemaal aan de voet van de dijk. De wind was een te onzekere factor in de bemaling van de inmiddels vol met tuinderijen staande polder. De bovenbouw van de molen werd verwijderd en de romp werd ingericht tot woning van de poldermeester.
Onderdeel van de Linie en de Stelling van Amsterdam
In tijd van oorlog beschikte de stad Amsterdam over een waterlinie ver van de stadsrand. Deze linie bestond deels uit natuurlijke wateroppervlakken (het IJ, de Zuiderzee en de Haarlemmermeer) en deels uit dras te zetten gebieden met her en der verdedigde doorgangen. Dit maakte de oversteek te voet of per boot nagenoeg onmogelijk voor de vijand. Het nauwkeurig dras zetten gebeurde met behulp van sluisjes, verlaten en watermolens en was een taak van Defensie. De Linie van Amsterdam werd meerdere malen in gebruik gesteld. Onder andere de polders tussen Halfweg, Sloten en Amstelveen maakten er deel van uit. De zuidflank werd beschouwd als zwakste schakel, wat was gebleken toen bij de inval van de Pruisen in 1787 de vijand het Haarlemmermeer overstak en daardoor bij Sloten en de Schinkel door wist te breken.
De toch al relatief zwakke zuidflank van de Linie en daarmee de verdediging van Amsterdam, onderging een drastische verzwakking met de drooglegging van de Haarlemmermeer (1848-1852), waarbij het noordelijk deel van de nieuwe polder nog wel als additioneel inundatiegebied werd aangewezen en ingericht. Er volgden vele militaire studies naar versterking van de zuidflank van de Linie. Uiteindelijk ging de Linie door de Vestingwet van 1874 gedurende de daaropvolgende decennia over in de Stelling van Amsterdam. De oorspronkelijke zuidflank van de Linie bleef als schaduwlinie officieel deel uitmaken van de Stelling.
Ingezonden door Erik Swierstra, 7 april 2008.