Molen De Eendragt, Weesp

geschiedenis

toestand

werkend

bouwjaar

1691

bedrijfsvaardigheid

Draaivaardig

bestemming

Vh. het zagen van hout; thans buiten bedrijf

voorganger

Weesp (De Osch)

omwentelingen

geschiedenis

Molen De Eendragt is een in of kort voor 1691 gebouwde achtkante bovenkruier met stelling. De windbrief voor deze molen werd op 21 oktober 1691 verleend aan Hilgert Hilgertsz. Cramer, brandewijnbrander te Weesp. De molen was gebouwd op grond van het burgerweeshuis der stad Weesp en bedoeld om graan te breken voor de brandewijnbranders, een moutmolen derhalve. In de jaren 1722-1725 moet er met betrekking tot de molen nogal het een en ander te doen zijn geweest, want in die tijd stond hij in de volksmond bekend als Het Krakeel.

Rond 1807 kwam er een eind aan het malen voor de branderijen en werd de molen tot schelpzandmolen verbouwd. In een schelpzandmolen werden van het strand aangevoerde schelpen met kantstenen fijngemalen. Het hierna door zeven of builen verkregen poeder werd gebruikt voor de fabricage van fijn aardewerk, de grovere bestanddelen werden benut als schuurmiddel. Later werd er op de molen ook kunstcement vermalen.

In 1815 werd de molen verkocht aan een combinatie van vier timmerlieden, te weten gebroeders Van der Bergh uit Weesp, G. Verschuur uit Muiden en Van der Stok uit Naarden, die hem tot houtzaagmolen lieten verbouwen. In 1830 traden Van der Stok en Verschuur uit, waarna de molen in volle eigendom overging naar de gebroeders Van der Bergh. Deze breidden de zaak al spoedig uit want in of kort na 1835 bouwden ze direct ten zuiden van De Eendragt eigenhandig een paltrokhoutzaag-molen met loods, schuitenhuis, helling en knechtswoning. Lang heeft deze molen, die De Gebroeders was genoemd, echter niet bestaan want al in 1851 werd hij gesloopt.
De molen De Eendragt kreeg kort na 1920 een oliemotor als hulpkracht maar bleef als windhoutzaagmolen in bedrijf tot omstreeks 1932. In dat jaar werd hij aan een houthandel verkocht, waarna de molen sterk in verval raakte en uiteindelijk van zijn wiekenkruis werd ontdaan.

De onttakelde molen werd in 1950 overgedragen aan de gemeente Weesp, die hem in 1952 op haar beurt voor het symbolische bedrag van ƒ 1,-- verkocht aan een particulier, onder de verplichting de molen uitwendig weer als molen te herstellen. Dit herstel kwam in datzelfde jaar nog tot stand. De molen werd daarbij echter geheel verbouwd en ingericht tot woning, waarbij de karakteristieken van de zaagmolen zoals het zaagmechanisme, de sleephelling en het balkengat verloren gingen. De tegen de molen aansluitende houten zaagschuren zijn toen in steen herbouwd.

Na jaren van stilstand werd de molen in het najaar van 1977 door vrijwillige molenaars draaivaardig gemaakt en is sindsdien geregeld in werking.

Constructie
Het overwegend eiken achtkant van deze molen staat op een wat lage, zwaar uitgevoerde stenen onderbouw en heeft een boventafelement met blokkeelconstructie.
De onderste bintlaag met bijbehorende korbelen is in grenen uitgevoerd wat ongetwijfeld betekent dat deze later is aangebracht. Hoewel dit thans vanwege alle binnenbetimmeringen niet meer is te constateren, is het niet onmogelijk dat de molen per veld slechts één veldkruis heeft of heeft gehad. Ook is niet meer te zien of er wel dan niet een ondertafelement aanwezig is. 
De bovenas is eveneens uit een andere molen afkomstig en omstreeks de eeuwwisseling of iets later in De Eendragt aangebracht ter vervanging van een houten as.
Het totaalbeeld dat de gehele molenconstructie biedt doet sterk vermoeden dat voor de bouw omstreeks 1691 een tweedehands en van elders komende molen is gebruikt. Waarschijnlijk was de huidige molen voordien een grondzeiler-korenmolen.
Het ontbreken van kruikrammen of sporen daarvan in het boventafelement geeft aan dat de molen als buitenkruier is gebouwd.