Molen Fram, Woltersum

Woltersum, Groningen
b

korte karakteristiek

naam
Fram
modeltype
Kantige molen, stellingmolen
functie
zaagmolen, korenmolen
bouwjaar
herbouwd
1960
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het zagen van hout, thans op vrijwillige basis

adres
Kollerijweg 5
9795 PL Woltersum
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
00538
oude dbnr.
B388
Meest recente aanpassing
| Geschiedenis
media-bestand
Molen 00538 Fram (Woltersum)
Martijn Scholtens (21-2-2009 )

locatie

plaats
Woltersum
gemeente
Groningen, Groningen
kadastrale aanduiding
Gemeente Ten Boer sectie E, nr. 2067
geo positie
X: 244816, Y: 587913
N: 53.27032, O: 6.73374
biotoopwaarde
3 (matig)
landschappelijke waarde
Groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Kollerijweg 5
9795 PL Woltersum
molenaar
Sietse Pot / Peter Heidema / Auke Oosterhoff
telefoon
050-3023132 / 0595-552275
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

In de regel zaterdag vanaf 13.30 uur en op afspraak

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
ja
informatie voor scholen

na telefonische afspraak

bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van Fram via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Kantige molen, stellingmolen
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met verticale delen, op vierkante onderbouw met aangebouwde schuren
kap
Gedekt met verticaal gepotdekselde delen
inrichting

Eén koppel 16der blauwe stenen (loper met beton verzwaard); kammenluiwerk; drie zaagramen met bijbehorende sleden en krabbelwerk; restanten van een pelwerk (pelspil en -schijfloop en doodbed met kuip)

versieringen

Eenvoudige baard, wit geverfd, rood afgebiesd, met de opschriften 'anno' '1867' en daaronder "Fram"

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Neutenkruiwerk; 22 neuten. Kruilier met rondgaande ketting
vlucht
19,00 m.
vang
Vlaamse vang; vangbalk met duim; vangstok
overbrenging

Bovenwiel 59 kammen
Bovenbonkelaar 31 kammen
Spoorwiel 91 kammen
Schijfloop maalspil 30 staven
Schijfloop pelspil 19 staven
Krukwiel 39 kammen
Onderbonkelaar 31 kammen
Luibonkelaar 31 kammen
Luiwiel 20 kammen
Overbrengingsverhoudingen:
Maalwerk 1 : 5,77
Zaagwerk 1 : 2,39
vm. Pelwerk 1 : 9,11

hoogte
van de stelling: 6,82 m.
wiekvorm
Systeem Fauël met automatische remkleppen op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Buurma ✉︎ 71 binnen 1977 1979 binnen aanw. 19,00
Buurma ✉︎ 72 buiten 1977 1979 buiten aanw. 19,00
Pot ✉︎ 1428 binnen 1884 1961 binnen 1976 19,00
Pot ✉︎ 1768 buiten 1896 1961 buiten 1976 19,40
wiekverbeteringen

Sinds de grote maalvaardige restauratie van 1976/79 is de molen op beide roeden voorzien van het systeem Fauël (fokwieken) met automatische remkleppen.
Daarvoor was de molen Oud-Hollands opgehekt.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 1379 1891 1960 aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het zagen van hout, thans op vrijwillige basis

molenmaker
Jan Fridus Ritsema en Johannes Frederik Dreise (1867) Fa. Schuitema & Doornbosch (1960/61)
omwentelingen
eigendomshistorie

De Stichting Het Groninger Landschap is eigenaar sinds 19-07-2012; daarvoor was dat lange tijd de Molenstichting Fivelingo, daarvoor de gemeente Ten Boer.

geschiedenis

De molen Fram is een in 1867 gebouwde houten achtkante stelling houtzaag- koren- en pelmolen met een houten tussenstuk op een met pannen gedekte schuur en houten kap. De ramen in de zaagschuur zijn ruitvormig.
Cees Evenhuis, zoon van eerste eigenaar/molenaar Wilte Elles Evenhuis, was een groot bewonderaar van de Noorse ontdekkingsreiziger Fridtjof Nansen en zo kreeg de molen de naam van Nansens schip: Fram. 

Na 1931 maakte men geen gebruik meer van de windkracht, inmiddels was een snelzaagraam met bijbehorende slede aangebracht. In 1946 kwam de molen zonder (houten) roeden te staan en in 1955 stopten men daar met alle werkzaamheden. Op dat moment was de molen een romp met kap (met nog altijd een houten bovenas) en een stelling. 

In 1960/61 liet de nieuwe eigenaar, de gemeente Ten Boer, de molen restaureren. Hierbij werd de houten bovenas vervangen door een gietijzeren en kreeg de molen twee Potroeden, afkomstig van de in 1960 gesloopte Oostbuurtse molen te Hazerswoude-Rijndijk. De roeden van deze tamelijk kleine wipmolen dienden voor de Fram te worden verlengd. 
Op 5 december 1961 sloeg deze net gerestaureerde molen bij zware storm achteruit op hol. Ingrijpen van enkele moedige personen voorkwam dat de molen verloren ging: men slaagde erin, de molen uit de wind te kruien en tot stilstand te brengen. 

Tussen 1976 en 1979 volgde nogmaals een restauratie, waarbij de molen werd voorzien van nieuwe roeden, kap en kleedhout. Het zaagwerk werd zodanig hersteld zodat de molen ook werkelijk weer aan de slag kon en dat gebeurde toen ook: op 3 mei 1980 volgde de officiële inbedrijfstelling en sindsdien is er vaak ambachtelijk met de molen gezaagd.
In de molen bevindt zich verder een koppel maalstenen en zijn van het vroegere pelwerk doodbed en pelspil nog aanwezig. 

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen kreeg de naam "Fram" (Noors voor 'voorwaarts') uit bewondering voor de Noorse ontdekkingsreiziger Fridtjof Nansen (1861 - 1930). Die bewondering kwam van Cees Evenhuis (1883 - 1947), zoon van de bouwheer van de molen en zal niet eerder gegeven zijn dan ca. 1900. 

wetenswaardigheden

2012 was voor deze molen wat bemensing betreft een drama: Tom Krabbendam, hier vele jaren als molenaar werkzaam, overleed op 28 januari. Op 9 september dat jaar overleed Joop Dreise, eveneens jarenlang hier toonaangevend molenaar.

literatuur

The Polar Wind Machines: The Wind Generator on the Fram during Nansens 1893-96 Arctic Expedition, in: International Molinology No. 58 (1999).
B.D. Poppen, De molen en het graf van houtzaagmolenaar Wilte Evenhuis en zijn vrouw Geessien Bronts. UIthuizen 2010.

foto's

foto's