Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
1 mei - 31 oktober: zaterdag 13.00 - 17.00 uur.
In juli en augustus ook woensdag 13.00 - 17.00 uur.
Eén koppel maalstenen; kammenluiwerk
Opmerkelijke baard, met onderaan rijk houtsnijwerk bestaande uit oranje lelies en groene bladeren en verder in zwart de opschriften '1862 "De-Lelie." 1981.' Rode bies; tussen de voeghouten en steunder geheel wit.
(Vervaardigd in 1980 door (de toen al gepensioneerde) molenmaker Chris Bremer).
Fraaie halfrond bovenlicht boven de ingangsdeuren, gemaakt in 1993 door Martin E. van Doornik.
Gevelsteen boven één van de toegangspoort met het opschrift:
"J.H. G.N. 1903".
(Jan Huizinga / Geertruid Nienhuis)
Bovenwiel 69 kammen
Bovenbonkelaar 35 kammen
Kammenluitafel 35 kammen
Luiaswiel 21 kammen
Spoorwiel 95 kammen
Steenschijfloop 26 staven
Overbrengingsverhouding 1 : 7,20
| fabrikant | roenummer | positie bouw | fabricagejaar | jaar gestoken | positie | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bremer/Dunning | ✉︎ | 299 | binnen | 2005 | 2006 | binnen | aanw. | 23,20 |
| Bremer | ✉︎ | 218 | buiten | 1980 | 1981 | buiten | aanw. | 23,60 |
| Bremer | ✉︎ | 217 | binnen | 1980 | 1981 | binnen | 2006 | 23,60 |
| Pot | ✉︎ | ? | ? | ? | 1937 | buiten | 1980 | 23,60 |
| Pot | ✉︎ | 2052 | binnen | 1906 | 1906? | binnen | 1980? | 23,50 |
Vanaf 1903 heeft deze molen zelfzwichting op beide roeden gehad. Rond 1929 waren de voorzomen deels ook uitgerust met zelfzwichting!
Later zijn de Oud-Hollandse voorzomen gewijzigd in half-verdekkerd. Enige tijd heeft de buitenroede bovendien dwarskleppen gehad en beide roeden neusremkleppen.
Eind jaren '70 was er van de zelfzwichting niets meer over en had de molen Oud-Hollandse ophekking met helaas, omdat er in deze (zelfzwicht)roede onvoldoende hekkengaten waren, een veel te klein aantal hekkens.
Bij de grote restauratie van 1981 is weer Oud-Hollandse ophekking met zeilen aangebracht.
| fabrikant | asnummer | fabricagejaar | jaar gestoken | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|
As 657, Enthoven & Co, L.I.
|
✉︎ | 657 | 1879 | aanw. |
| fabrikant | motornr | type motor | brandstof | vermogen | bouwjaar | jaar geplaatst | jaar verdwenen | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ruston & Hornsby | ✉︎ | 175106 | 6X Class HR | diesel | 34 | 1935 |
Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
De stichting Het Groninger Landschap is eigenaar sinds 1-1-2007
De molen werd in 1862 in opdracht van G. Wiertsema Elema door molenmaker Hendrikus ten Have (uit Mensingeweer) gebouwd.
In 1903 werd de molen verbeterd door het aanbrengen van zelfzwichting. De steen uit 1903 herinnert daar nog aan: het echtpaar Geertruid Nienhuis (1841-1912), molenaarsdochter uit Garsthuizen en Jan Tammes Huizinga (1841-1935), pelmolenaar te Eenrum, lieten deze van hun initialen voorzien. Jan Tammes Huizinga werd 93 jaar oud. Zijn (ongehuwd gebleven) zoon Geert werd in 1935 opvolger, maar deze kon de molen en het leven blijkbaar niet aan: op 3 december 1937 verhing hij zich in de molen.
Nog in datzelfde jaar werd de molen verkocht aan molenaarsknecht Klaas Brouwer. Deze raakte echter in een faillissement, waarop de molen in 1940 werd verkocht aan Lukas Graver. In 1949 volgde opnieuw verkoop.
Op 6 oktober 1954 sloeg de molen tijdens een vliegende storm op hol; door de enorme snelheidsontwikkeling slingerden beide pelstenen dwars door de muren naar buiten (bij pelmolens is dit 'steen door het blik' zeer gevreesd, juist omdat pelstenen vanwege hun functie nooit klembanden kunnen hebben). Molenaar Geert Spoelman uit Mensingeweer en smidsknecht en brandweerman Jan Willemsen kregen de molen met heel veel moeite tot stilstand. De brandsporen zitten nog altijd op het bovenwiel!
In 1955 werd de toenmalige gemeente Eenrum eigenaar en liet hem in de jaren 1957/58 door molenmakerij Bremer uit Adorp herstellen. In het eerste Groninger molenboek (1958) is nog een behoorlijk gehavende molen te zien. Na deze restauratie werd de molen als gemeentewerkplaats en -opslag gebruikt en stond verder stil.
In 1980/'81 volgde een restauratie waarbij de molen maalvaardig werd en waarna ook weer geregeld werd gedraaid. Maar in de jaren '90 ging het niet meer, vooral omdat beide voeghouten slecht werden. Na enige jaren stilstand werd in 1995 de kap grotendeels vernieuwd. In 1997 is onderin een permanente expositie over het bakkerijbedrijf ingericht, inclusief winkeltje en bakkerij. De geheel gerestaureerde molen werd 29 april 1998 feestelijk geopend.
In mei 2006 werd een nieuwe binnenroede gestoken en ook de lange spruit vervangen. Op 10 juni kon de molen weer draaien.
Maar opnieuw kon deze molen niet onder ingrijpend herstel uit: op 30 september 2013 zijn beide roeden gestreken en is de kap van de molen gehaald voor groot herstel aan boventafelement en de koppen van de achtkantstijlen. Op 22 januari 2014 zijn kap, roeden en staartwerk teruggeplaatst. Daarna werd gewerkt aan het maalvaardig opleveren.
De naam "De Lelie" bestaat sinds 1956 en is vermoedelijk bedacht door de in Eenrum geboren Groninger molenkenner Berend van der Veen Czn. (1891 - 1987).
Ruim 100 jaar geleden werd de molen aangeduid als "de Veurste Meulen", omdat er vroeger, vanaf de kerk gezien, drie molens aan dezelfde straat stonden. De andere twee Eenrumer molens werden respectievelijk in 1908 en 1956 gesloopt.
Johan van Dijk, De Veurste Meuln. De Eenrumer molengeschiedenis en 150 jaar korenmolen De Lelie (Haren 2012).
Voor wie bij 'Geschiedenis' meegeteld heeft: van deze molen is binnen 33 jaar drie keer de kap eraf geweest!
