Molen Nooit Gedacht / Oranjemolen, Heusden

Heusden, Noord-Brabant
v

korte karakteristiek

naam
Nooit Gedacht / Oranjemolen
modeltype
Ronde molen, stellingmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
verdwenen
toestand
verdwenen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
00380
oude dbnr.
V2946
Meest recente aanpassing
| Foto
media-bestand
Molen 00380 Nooit Gedacht / Oranjemolen (Heusden)
Deel foto

locatie

plaats
Heusden
plaatsaanduiding
op Oranjebastion
gemeente
Heusden, Noord-Brabant
streek
De Langstraat
kadastrale aanduiding 1811-1832
Heusden A (2) 568 De Erven A. Baak
geo positie
X: 138271, Y: 416236
N: 51.73460, O: 5.14503

constructie

modeltype
Ronde molen, stellingmolen
krachtbron
wind
functie
romp
ronde bovenkruier
plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
verdwenen
bouwjaar
verdwenen
door oorlogsgeweld
geschiedenis

Op de kaart die Isaac Tirion in 1749 van Heusden publiceerde (BHIC.nl, collectie 343 kaart 1279), is voor het eerst op bastion Oranje een molen getekend. Het lijkt echter dat een standerdmolen is getekend, niet een stellingmolen. Het zou dan een voorganger betreffen. Onderstaand notarisbericht uit 1801 doet ook vermoeden dat sprake is van een voorganger. Het is mogelijk dat de nabijgelegen (standerd-) molen III (dbnr. 9439) naar dit bastion verplaatst is.
-----

Op basis van de windbrieven (het recht om een molen te mogen bouwen en exploiteren) stond de molen vermoedelijk al in 1693 op dit bastion. In die windbrief wordt als positie gemeld: 'aan de Herpsepoort'. Bastion Oranje lag direct naast deze poort. Voor de positie van molen III lijkt dat een minder logische beschrijving. Tevens wordt in die windbrief opgemerkt 'de nieuwe molen'. Ook dat lijkt te duiden op een nieuwe molen op een nieuwe positie. Het is echter ook niet uit te sluiten dat dit de toen gangbare naam was van molen III, om hem te onderscheiden van de 'oude' molens I en II (dbnrs. 9446 en 9440).

Hoewel dit dus zeker niet wordt ondersteund door de kaart van Tirion en onderstaand notarisbericht, is het dus zelfs mogelijk dat de stenen stellingmolen Nooitgedacht al in 1693 is gebouwd. Los van deze alternatieven, zijn voor de molen(s) een groot aantal windbrieven verleend, allemaal aan de familie Van Dongen:

Op 7 april 1693 werd voor de erfpachtsom van 150 pond de (bovengenoemde) windbrief voor een korenmolen te Heusden verstrekt aan Anthonij en Willem van Dongen. Op 25 mei 1703 werd een windbrief verstrekt aan Anthonij van Dongen alleen. Op 10 mei 1718, 4 februari 1728 en 16 januari 1738 werden windbrieven verstrekt aan Christiaan van Dongen. Kennelijk was sprake van een tienjaarlijkse pachttermijn. Op 8 februari 1748 werd een windbrief verstrekt aan Antonie van Dongen waarbij de erfpacht werd verhoogd naar 180 pond. Vader Christiaan en zoon Antonie waren ook eigenaar van brouwerij De Schenkkan (dbnr. 17256). Op 5 augustus 1762 werd een windbrief verstrekt aan Joannis Francois van Dongen voor 220 pond. Op 10 juni 1774 en 24 mei 1785 werden windbrieven verstrekt aan zijn weduwe Petronella Swenkels voor respectievelijk 245 en 250 pond.
Eerder dan 1693 was al een windbrief vertrekt aan een lid van de familie Van Dongen: Op 11 januari 1674 aan Willem Cornelissen van Dongen voor een erfpachtsom van 120 pond, maar voor een moutmolen. Was hij dan de laatste molenaar van molen III? En de eerste molenaar van deze 'nieuwe' molen en de vader van Anthonij?

Bron en algemene informatie: www.gahetna.nl, index Grafelijkheidsrekenkamer: windrechten (molens).

Dordrechtsche Courant, 10 sept. 1801: 
"Publiek opveilen en vervolgens bij afslag verkoopen … Als mede den nieuwe steenen wind-koorn-molen te Heusden. Den afslag van al de voorschreeve parthyen zal agt daagen daarna volgende, zynde maandag den 25 october, op dezelfde plaats en uur geschieden. 
Jaap de Vries, 1 maart 2009. 

Bredasche courant, 1 april 1834: 
"VERKOOP VAN VAST GOED. 
De Erfgenamen van wjjlen Vrouwe A. J. DU PONT, weduwe den Heere Abraham van Baak , zullen, te Heusden , provincie Noord-Braband, in het openbaar verkoopen, Woensdag den 16den April 1834, des voormiddags elf ure, provisioneel en 14 dagen daarna definitief: drie woonhuizen, staande binnen Heusden. De helft in eene KOORN-WIND-MOLEN aldaar. Een schoon perceel HOOILAND, zijnde Uiterwaard^ gróót 32 bunders, aan de Rivier de Maas, onder Zuilichem, enz. gelegen. Een dito perceel WEI- of HOOILAND, zijnde het Oude Fort te Engelen, groot 8 bundars. Een perceel GRIENDLAND te Poederoijen, WEILAND te Veen en BOUWLAND te Waalwijk. Informatiën te bekomen bjj J. A. GERLACH, Junior, Notaris en J. VREEDE, Vrederegter te Heusden voornoemd."

De molen werd in de nacht van 4 op 5 november 1944 door Duitse troepen grondig vernield. 
De laatste molenaar was Th. van Hooff.

nog waarneembaar

De sluitsteen die zich boven de toegangsdeur van de molen bevond, is na de verwoesting ingemetseld in het huis van de molenaar aan de Putterstraat in Heusden.
Erwin Esselink, 1 mei 2017 (zie ook de foto).

foto's

foto's