Deze afbeelding stond ook in de krant: Archief Roermond, kranten, De Nieuwe Koerier 8 okt. 1932, OM OUD ROERMOND.
Merum was een buurtschap behoorde bij de gemeente Herten, nu is dat Roermond.
Merum was reeds vroeg in het bezit van een windmolen. In een akte betreffende de grensomschrijving van het rechtsgebied (jurisdictie) van de hof van Herten in 1222 wordt een windmolen bij de Brumberg genoemd. Die molen zou gestaan hebben nabij de gemeentegrens van Herten en Roermond ter hoogte van de rijksweg Roermond-Maastricht. De molen was van de heerlijkheid Daelenbroeck, waartoe ook Herten, Merum, Ool, Maasniel en Asenray behoorden. Hij was ook de banmolen voor de inwoners van Herten. De Heren van Daelenbroeck hadden hun zetel op het gelijknamige kasteel, dat bij Herkenbosch stond.
De later bekende gesloten standerdmolen van Merum zou kort voor of in de Franse Tijd zijn gebouwd. Ook deze molen was eigendom van de Heren van Daelenbroeck.
1821: In 1821 verkocht F.J. baron de Meer d'Oosen de windmolen aan mr. Van der Renne.
1857: In 1857 verkocht Prospere Marie Francois van der Renne de Daelenbroeck, ridder, rentenier in Brussel en later in Roermond woonachtig, de windmolen aan Jan Mathis Heekers. landbouwer en molenaar in Herten.
Enige jaren daarvoor, namelijk op 22 januari 1850, vroeg H. Bongaerts, zaakwaarnemer en gemachtigde van de douarière Van der Renne van Daelenbroeck, geboren jonkvrouwe Michiels van Verduynen, toestemming aan het provinciaal bestuur de molen ongeveer 1000 ellen (lees: meters) oostwaarts te verplaatsen. De molen stond langs de voormalige landweg Roermond-Maastricht. Het nieuwe perceel lag langs de grote weg der le klasse van Maastricht naar Nijmegen. De toestemming werd gegeven. maar de verplaatsing is om onbekende redenen niet doorgegaan.
Heekers was slechts twee jaar in bezit van de fraaie standerdmolen.
1859: In 1859 werd hij gekocht door Antoon Alphons Lambert Haffmans, notaris in Helden. Het notarisgeslacht Haffmans te Helden was in molenaarskringen in Midden- en Noord-Limburg vooral bekend door het groot aantal akten, dat deze notarissen passeerde. die op molentransacties betrekking hadden.
1877: Genoemde notaris Haffmans verkocht de molen in 1877 aan de pachter Pierre of Petrus Mathijs Adams, getrouwd met Johanna Christina Lenssen. Twintig jaar later kocht Adams ook de windmolen van Swalmen.
1913: Pierre Adams overleed 10 juni 1912, zijn vrouw was al op 3 november 1904 overleden. Het echtpaar had elf kinderen. In 1913 vond een boedelscheiding plaats. De standerdmolen in Merum met aanhorigheden werd geschat op 4000 gulden en toegewezen aan de zoon Willem. De stenen bergmolen in Swalmen werd geschat op 4200 gulden en toegewezen aan de zoon Renier. De kast was grijs geschilderd met witte randen.
Op de molen lag in zijn tijd een koppel 17-er blauwe Duitse stenen tegen de borst op de maalzolder (de achtermolen) en een koppel 17-er Jaspers kunststenen op de steenbalk van de tweede zolder (de voormolen). De gemetselde voet was rond en de paraplu kegelvormig. De borst of het stormeind was uitgevoerd in horizontaal gepotdekselde planken. Een sierlijke vorm had de kap, die boven het luiwerk doorliep. De molen had ook een lange spruitbalk met schoren, een houten as met een ijzeren kop van Belgisch fabrikaat. In de nabijheid van de molen stond een kleine maalderij met een maalstoel en een benzinemotor.
1935: Willem of Willem Hubert Adams (15 jan. 1876 - 27 juni 1947), die naast het molenaarsbedrijf ook een boerenbedrijf had, verkocht de windmolen in 1935 aan Jozef of Joseph Henri Hubert van Crugten, rentmeester en grondeigenaar in Roermond. Daarna werd de kast zandlopervormig rood en groen geschilderd en voorzien van staartschoren. Van Cruchtens dochter Ivonne huwde L. Hustinx uit Roermond.
De laatste molenaar en pachter was A.H. Timmermans (5 juni 1904 - 20 maart 1983).
30-11-1944: Op 30 november 1944 werd de molen door een Duits Sprengkommando opgeblazen. Op 1 maart 1945 werd het ontvolkte Herten door troepen van het 9e Amerikaanse leger, dat naar Roermond oprukte, bevrijd. Er was echter niemand om de soldaten te verwelkomen. Alle inwoners waren op 24 januari op Duits bevel geëvacueerd en per spoor via Duitsland naar Groningen, Friesland en Drenthe getransporteerd. Op 6 mei 1945 keerden de eerste bewoners weer terug.
Bronnen o.a.:
- De Molens van Limburg, Chr. van Bussel.
- BeeldbankWOII.nl.
Op de kadasterkaart 1811-1832 staat de molen aangegeven met een vierkant grondplan.
Vanaf de topografische kaart van 1955 komt de molen niet meer voor.
"De vierde afbeelding, de kleurenfoto, is van Alphons Hustinx, fotograaf en cineast. Hij maakte deze foto en 9 andere van de molen in 1944. Mijn vader staat er meerdere keren op, binnen en buiten."
Mevr. Mien Derkx-Timmermans, 22 aug. 2016
De getoonde foto's zijn uit de collectie van mevrouw Mien Derkx-Timmermans, waarvoor onze dank!
-----
Toelichting op de foto 5:
Fotograaf: onbekend
Datum: ca. 1910 [bron onbekend]
Gegevens: ansichtkaart nr. 24 uit de molenserie, aangeduid als Merum-Herten.
De foto staat naast blz. 32 in het vierde jaarboek (1943-1952) van De Hollandsche Molen. Daar wordt de molen gesitueerd in Houthem (L). Hetzelfde plaatje komt voor in de molenserie onder nummer 24 en wordt daar aangeduid als Merum-Herten (zie Tenbruggencatenummer 00202). Hij bestaat ook als fotokaart, die laat veel meer details zien.
De plaatsnaam leverde destijds de nodige discussie en correspondentie op en de molens lijken bovendien ook nog eens enorm op elkaar. Zie bijvoorbeeld ook De molens van Limburg door Piet van Bussel, vergelijk de staartconstructie op blz. 376.
Navraag bij oude inwoners van Houthem wees uit dat daar geen windmolen heeft gestaan, ook komt er geen windmolen voor op topografische kaarten.
Op 24 november 1961 deed E. Boere, Adm.Hfd.Ambt.1e klas Prov. Waterstaat, bij de heer J.G. van Agtmaal te Hilversum navraag over de oorsprong van de foto. Dit omdat Boere bezig was met het samenstellen van "een documentatie over de Limburgse molens". Op 29 november 1961 antwoordde de fotograaf J.G. van Agtmaal dat hij de foto rond 1951 ergens ten zuiden van Heerlen had gemaakt. Op 23 oktober 1979 schreef E. Boere, referendaris I van de Provinciale Waterstaat in Limburg, aan de firma Fotoreclame J.G. van Agtmaal te Amsterdam Oost dat hij kort daarvoor absolute zekerheid had gekregen dat het de molen in Honthem gem. Gronsveld betreft. In het jaarboek 1980 van De Hollandsche Molen, blz. 13, werd het misverstand rechtgezet.
Frans Weemaes, 24 okt. 2011/26 sept. 2012.
De bekende foto van de molen met paard en wagen ervoor wordt soms toegeschreven aan een molen in Houthem of Honthem. De molen te Merum had kennelijk vroeger geen staartschoren, later wel en tevens een zandlopervormige beschildering op de kast.
Aangezien de molens in Honthem en in Merum rond 1951 beide al lang waren verdwenen, moet Van Agtmaal een reproductie hebben gemaakt van een oudere foto of glasplaat. De molen stond dus niet ten zuiden van Heerlen, maar ten zuiden van Roermond.
En aangezien de molen op de foto (5) exact gelijk is aan die op de kleurenfoto (4), moet het toch de molen in Merum-Herten betreffen.
Red.
afb. coll. DVM