Molen De Armenmolen / Nieuwstadter Molen, Nieuwstadt

geschiedenis

toestand

verdwenen

bouwjaar

< 1800

verdwenen

1967

geschiedenis

De Armenmolen, ook wel Nieuwstadter molen genoemd, werd zo genoemd omdat deze vanaf het begin van de 19e eeuw het eigendom was van het Burgerlijk Armbestuur. De molen was gelegen bij de Millenerpoort aan de Geleenbeek, die toen dwars door het dorp stroomde, maar later werd vervangen door een stamriool. Het was de enige korenmolen van Nieuwstadt, een van de meest schilderachtige dorpjes van Limburg, en was opgetrokken uit baksteen en gedekt met een pannen zadeldak.

Tot midden 19e eeuw had de molen een onderslagrad met een middellijn van 4,90 m bij een breedte van 0,64 m. In 1889 werd aan de voet van het rad een krop gemetseld en werd aldus een middenslagrad. Deze wijzigingen waren een aanzienlijke verbetering voor de werking van de molen. Tot het begin van de 20e eeuw stroomde de Geleenbeek nog volgens een natuurlijke loop in een ongerept natuurlandschap.

Echter in 1911 werd 200 m bovenstrooms een afslagtak vanuit de linkeroever van de Geleenbeek gegraven, de Sluisbeek genaamd. Hierin werd een verdeelwerk en twee lossluizen geplaatst. Het waterrad werd (vermoedelijk) gelijktijdig vervangen door een verticale turbinerad, welke tot het begin van de jaren 50 van de vorige eeuw in bedrijf is gebleven. Tevens werd een elektrische hamermolen geplaatst die de taak van de molenstenen overnamen.

Inmiddels was de beek door lozing van mijnwater en huishoudelijk afval dusdanig vervuild dat deze binnen het dorp moest worden overkluisd en in een stenen bedding gelegd. Hierdoor verdween de Geleenbeek uit het dorpsbeeld van Nieuwstadt en dat betekende tevens het einde van de watermolen.
Het oude gebouw deed nog enige tijd dienst als pakhuis en werd tenslotte gesloopt om plaats te maken voor bejaardenwoningen.
Pierre Vossen.