- naam
- De Putmolen / Molen Nr.4
- modeltype
- Kantige molen, grondzeiler
- functie
- poldermolen
- bouwjaar
- bedrijfsvaardigheid
- Maalvaardig
- bestemming
Bemalen van de Put, het diepe gedeelte van de Drooggemaakte Polder aan de Westzijde van Aarlanderveen
- adres
-
Kerkvaartsweg 61
2445 AC Aarlanderveen - Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
- Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
- Ten Bruggencate-nr.
- 00052
- oude dbnr.
- B942
- Meest recente aanpassing
- | Geschiedenis
Molen De Putmolen / Molen Nr.4, Aarlanderveen
Aarlanderveen, Zuid-Holland
b
locatie
- plaats
-
Aarlanderveen
- gemeente
- Alphen aan den Rijn, Zuid-Holland
- kadastrale aanduiding
- Gemeente Aarlanderveen, sectie A, nr. 2063
- geo positie
-
X: 109403, Y: 461001N: 52.13533, O: 4.72121
- biotoopwaarde
- 5 (goed)
- landschappelijke waarde
- Bijzonder groot
contact en bezoek
- bezoek/postadres
-
Kerkvaartsweg 61
2445 AC Aarlanderveen - molenaar
- Johan Slingerland
- telefoon
- 0172-571854
-
jslingerland@hetnet.nl
- social media
- open voor publiek
- ja
- open op zaterdag
- nee
- open op zondag
- nee
- op afspraak
- ja
- openingstijden
Uitsluitend op afspraak; bij de molen is een klein ontvangstcentrum.
- toegangsprijzen
- winkelinformatie
- meelverkoop
- nee
- museuminformatie
- gericht op scholen
- nee
- bijzonderheden
- fietsroute
- fietsroute in de buurt van De Putmolen / Molen Nr.4 via fietsnetwerk.nl
constructie
- modeltype
- Kantige molen, grondzeiler
- krachtbron
- wind
- kenmerken
- functie
- romp
- Grenen achtkant, gedekt met riet, op gemetselde veldmuren van 2,00 m.
- kap
- Gedekt met riet
- inrichting
Stalen vijzel Ø 1,63 m.
Woning in de molen- versieringen
Eigenlijk eenvoudige, maar tegelijk bijzonder fraaie baard, overwegend donkergroen geverfd, met onder meer de tekst 'TJAAR J80J' en verder enige krullen en initialen.
De windpeluw is versierd met enige accoladen.
Op het ondertafelement aan de westkant staat geverfd 'No.4'.- plaats bediening
- grondzeiler
- bediening kruiwerk
- buitenkruier
- plaats kruiwerk
- bovenkruier
- kruiwerk
- Rollenkruiwerk; 48 ijzeren rollen. Kruirad.
- vlucht
- 27,50 m.
- vang
- Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel.
- overbrenging
Bovenwiel 65 kammen
Bovenschijfloop 31 staven, steek 13,0 cm.
Onderwiel 35 kammen
Vijzelwiel 32 kammen, steek 15,5 cm.
Overbrengingsverhouding: 1 : 2,29- hoogte
- wiekvorm
- Binnenroede systeem Fauël; buitenroede systeem Van Bussel
- wiekenkruis
-
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte Derckx 632 buiten 1989 1990 buiten aanw. 27,50 Derckx 633 binnen 1989 1990 binnen aanw. 27,50 Derckx 285 buiten 1978 1978 buiten 1989 27,50 Pot 1658 binnen 1892 1936 binnen 1989 27,30 Pot 1482 buiten 1886 buiten 1978 27,10 - wiekverbeteringen
In 1936 kreeg deze molen op beide roeden het systeem Dekker. Vanaf ca. 1968 had de buitenroede het systeem Fauël (fokwieken).
Na de asbreuk van 1989 kreeg de molen op beide roeden het systeem Fauël met steekborden.
In 1999 werd op de buitenroede het systeem Van Bussel aangebracht, dit hing samen met een verandering in de overbrenging van de vijzel.- bovenas
-
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte Gieterij Hardinxveld 42 1991 1991 aanw. 05,50 Gieterij Hardinxveld 32 1989 1989 1990 05,50 De Prins van Oranje 764 1871 1872 1989
verwijzingen
- allemolens.nl
- Kijk op allemolens.nl voor historische foto's en documenten van deze molen
- monument
- 7533
- inventarisnummer
- ZH061
eigendom
- eigendomsvorm
- Stichting
geschiedenis
- toestand
- werkend
- bouwjaar
- bedrijfsvaardigheid
- Maalvaardig
- bestemming
Bemalen van de Put, het diepe gedeelte van de Drooggemaakte Polder aan de Westzijde van Aarlanderveen
- molenmaker
- Jan de Bruijne, Gouda en Leendert van Leeuwen Lzn., Aarlanderveen (1801)
- voorganger
- omwentelingen
- eigendomshistorie
De Stichting Molenviergang Aarlanderveen eigenaar sinds 1963, daarvoor was dat vanaf de bouw de Drooggemaakte Polder aan de Westzijde van Aarlanderveen.
- geschiedenis
-
Deze molen staat apart van de overige drie op rij staande molens en ligt nabij de provinciale weg ca. 800 m ten zuidwesten van Aarlanderveen. Nadat op het eind van de 18e eeuw de huidige droogmakerij was ontstaan, bleef er nog een veenplas van ruim 100 ha over. Om deze zogenaamde 'Put' afzonderlijk droog te malen werd in 1801 voor ƒ 22.000,-- deze vijzelmolen gebouwd.
Deze molen werd neergezet op de plaats, waar voorheen een korenmolen had gestaan. Die molen was in 1782 overgeplaatst naar een andere locatie in Aarlanderveen en zou daar in 1870 verbranden. Daarna verrees op die plaats de nog bestaande stellingmolen 'De Morgenster'.
Opvallend is de bouw op een soort bergje, waardoor de molen duidelijk uitsteekt boven het polderland. Sommigen spreken daarom wel van een 'beltpoldermolen'. De vijzel heeft een diameter van 1,45 m. waarmee het water tot 0,90 m. hoogte is op te voeren.
Twee keer in korte tijd raakte deze molen zwaar beschadigd: op 7 oktober 1989 brak tijdens het malen de bovenas, waarbij het gehele wiekenkruis verloren ging en de molen zelf ook behoorlijk beschadigd raakte.
Van de gebroken bovenas was bekend dat er problemen waren, vermoedelijk een oude breuk: de as 'tikte' namelijk bij lage snelheden. Reeds in 1924 waren daarom de vulstukken al vervangen door nieuwe, die de bovenas over vrijwel de gehele lengte omsloten.
In september 1990, de molen was net hersteld, ontstond er brand, vermoedelijk door een bolbliksem. De schade aan de kap was groot; zo moest het bovenwiel geheel worden vernieuwd; de nieuwe bovenas, die nog geen jaar had gedraaid, werd alweer afgekeurd en moest vervangen worden door een nieuwe.
Sinds 1999 heeft deze molen op één roede niet langer fokken, maar het systeem Van Bussel. Ook is de overbrenging naar de vijzel 'verlangzaamd' door het plaatsen van een kleiner onderwiel.
Een zeer opmerkelijke conclusie: de molens 1, 2 en 3 van de Drooggemaakte polder aan de Westzijde van Aarlanderveen zijn alle eerder gebouwd dan deze Nr. 4, maar ook elk een keer geheel verbrand en daarna (noodzakelijk) herbouwd. Deze molen is dus, hoewel pas later aan de bemaling toegevoegd, onbedoeld de oudste van de vier gebleken.
Molenaars op deze molen:
Pieter Zaal (vermeld rond 1810)
Cornelis van der Werf (ca. 1815 - 1834)
Arie van der Werf (1834 - 1877)
Arie van der Bijl (ca. 1878 - 1911)
Anna van der Bijl - van der Werf (1911 - 1912)
Jacob van der Bijl, zoon van (1912 - 1950)
Jaap Slingerland (1950 - 1987, kwam van Nr. 1)
Johan Slingerland (1988 - heden)
aanvullingen
- toelichting naam
Deze molen wordt tegenwoordig meestal "De Putmolen" genoemd (omdat hij De Put, het diepste gedeelte van de Drooggemaakte Polder aan de Westzijde van Aarlanderveen, bemaalt). De aanduiding 'Nr. 4' is een beetje in onbruik geraakt.
In de notulen van het polderbestuur wordt steeds gesproken over 'de vijzelmolen', omdat deze molen zich daarin volstrekt van de andere drie onderscheidde.- unieke eigenschap
Vormt een onderbemaling van de enige nog werkende molengang ter wereld. Feitelijk is 'Aarlanderveen' geen molenviergang, maar een driegang met een extra ondermolen; deze molen dus.
- literatuur
Jan Hofstra, De Putmolen heeft zijn geheim, in: Molenwereld 9 (2002), p. 242 - 249.
Jan Hofstra, Een sleutel voor het geheim van de Putmolen?, in: Molenwereld 10 (2002), p. 276 - 278.
foto's
- foto's
-
draag zelf bij
- teksten
- tekstbijdragen over deze molen insturen | Wilt u specifiek iets kwijt over een roede, as of motor, klik dan daar op het rode envelopje ✉︎ behorende bij het betreffende object.
- foto's
- foto's insturen