Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
€ Molen: zaterdag 10:00 - 16:00 uur en op afspraak, vaak ook op woensdag (in dat geval navragen!).
Winkel: woensdag 13:00 - 16:00 uur, zaterdag 10:00 - 16:00 uur.
Verkoop van diverse meelproducten.
Bepaalde ruimten in deze molen zijn te huur voor activiteiten.
Eén koppel 16der blauwe en één koppel 16der kunststenen; elektrisch aangedreven koppel stenen met geïntegreerde buil; Straver-borstelbuil; sleepluiwerk; steenkraan.
Eenvoudige baard, donkergroen geverfd met krullende witte bies, met het opschrift
ANNO J7J3
Gevelsteen met de tekst:
1713 den 31 maart aen dese molen
heeft Iacobus Leendersen Kivit en
Adriaen Melsen van Derschep de
eerste steen geleydt en de
stichters syn Leendert Willemsen
Kivit en Mels Adriansen van der
Schep deze molen is van outs
genamt Kyck over den Dyck
Bovenwiel 80 kammen
Bovenschijfloop 43 staven, steek 12,0 cm.
Spoorwiel 116 kammen
Steenschijflopen 38 en 37 staven, steek 7,0 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 5,68 en 1 : 5,83
| fabrikant | roenummer | positie bouw | fabricagejaar | jaar gestoken | positie | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Vaags | ✉︎ | 519 | buiten | 2021 | 2021 | buiten | aanw. | 25,90 |
| Vaags | ✉︎ | 520 | binnen | 2021 | 2021 | binnen | aanw. | 25,90 |
| Derckx | ✉︎ | 910 | binnen | 2000 | 2000 | binnen | 2021 | 25,90 |
| Derckx | ✉︎ | 911 | buiten | 2000 | 2000 | buiten | 2021 | 25,90 |
| Pot | ✉︎ | 1414 | binnen | 1884 | 1952 | binnen | 1999 | 25,90 |
| Pot | ✉︎ | 1581 | buiten | 1889 | 1952 | buiten | 1999 | 25,90 |
Op deze molen is nooit een wiekverbetering toegepast.
| fabrikant | asnummer | fabricagejaar | jaar gestoken | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Enthoven & Co, L.I. | ✉︎ | 51 | 1848 | aanw. | 05,58 |
Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
De Stichting Molen Kyck over den Dyck is eigenaar sinds 1997; daarvoor was dat vanaf 1951 de gemeente Dordrecht.
Deze hoge, ronde, stenen stellingmolen werd in 1713 gebouwd en had, gezien de gevelsteen, een voorganger. Het was eerst alleen een moutmolen voor de bierbrouwerijen; vanaf 1739 werd er ook broodgraan vermalen (wat hier het moutmalen al snel verdrong).
In 1872 voltrok zich een ramp: de molen stond rustig te malen met vier volle zeilen toen een windhoos toesloeg met als gevolg dat de as brak en het gehele wiekenkruis naar beneden stortte. In zijn val nam het gevlucht grote delen van de stelling mee. De schade was enorm maar de molen was spoedig daarna hersteld.
In 1905 verving een lier het kruirad, bepaald noodzakelijk omdat de molen inmiddels vrijwel niet meer te kruien was vanwege de scheefstand, ontstaan na 1899 toen de houthaven ten noorden van de molen was gedempt.
Overigens moet de molen vermoedelijk al sinds de bouw enigszins scheef hebben gestaan, maar vanaf 1899 werd dit dus dramatisch. Hier bleef het niet bij: na de watersnoodramp van 1953 kwam de molen zelfs nóg schever te staan.
Al in 1951 had de gemeente Dordrecht de toen buiten bedrijf geraakte molen in eigendom overgenomen. Meteen daarna volgde enig herstel: zo werden twee andere, tweedehands, roeden gestoken. Veel gebeurde er echter niet, van een draaivaardige molen was nauwelijks sprake, laat staan een maalvaardige.
Vermoedelijk tot 1952 waren hier nog vier koppel maalstenen aanwezig, daarna nog twee. Er is aan allerlei sporen nog te zien waar de verwijderde koppels zich bevonden. Ook neemt men aan dat hier halfzolders aanwezig zijn geweest, net als dat in veel Schiedamse molens het geval was (en is).
De opkomst van vrijwillig molenaarschap had hier gevolgen: vanaf 1974 werd weer regelmatig gedraaid. De molenaars Ton Mortier en Arie Brand moesten hier in dat opzicht min of meer het wiel uitvinden en zich behelpen met het aanwezige materiaal (zoals een stel oude zeilen).
Dit duurde tot 1988: toen werd de staat van roeden en stelling te slecht bevonden en kreeg de molen een draaiverbod. Maar wél had men de Kyck over den Dyck, de laatst overgeblevene uit het zeer rijke Dordtse molenverleden, weer op de kaart gezet.
Vanaf 1993 werden initiatieven genomen om de molen geheel te herstellen. De voorbereiding van de zeer noodzakelijke restauratie nam enige jaren in beslag, maar met het strijken van de roeden op 4 juni 1999 werd toch echt begonnen.
Tussen 1999 en het voorjaar van 2001 volgde een zeer grondige en intensieve restauratie, die uiteindelijk een maalvaardige molen opleverde. Zeer belangrijk hierbij was de rechtzetting: de molen was, zo'n 100 jaar nadat die situatie al moeilijk was geworden, inmiddels 1,28 meter achterover (de dijk af) gezakt. Dat hield in dat de fundering grotendeels moest worden vernieuwd.
Nadat de molen weer recht stond, volgde restauratie van de stelling en de kap en daarna was het interieur aan de beurt. Nadat dat gereed was gekomen, volgde op 30 maart 2001 de feestelijke ingebruikname door burgemeester Ronald Bandell.
Sindsdien wordt gemalen voor twee Dordtse bakkers, een plaatselijke supermarkt en de eigen winkel onderin de molen.
In oktober 2020 werd vastgesteld dat beide, amper 20 jaar oude, roeden scheuren vertoonden. Vrijwel meteen daarna zette men de molen stil. De meelproductie werd evenwel voortgezet met het elektrisch aangedreven koppel, zodat de molen als verkooppunt in de loop en belangstelling bleef.
Duidelijk was: de molen moest andere, nieuwe, roeden hebben en dat zou flink wat gaan kosten. Men kreeg evenwel de financiering bijzonder snel rond en toen konden nieuwe roeden worden besteld.
Op 17 april 2021 werd begonnen met het kaalzetten, met behoud van zoveel mogelijk hekwerk, van de oude roeden. Op 24 augustus 2021 werden de nieuwe roeden aangeleverd waarna op de grond werd begonnen met het ophekken. Niet lang daarna heeft men ze gestoken waarna de molen verder maalvaardig werd gemaakt. Op zaterdag 2 oktober stelde Nicole Bakker, directeur van De Hollandsche Molen, de molen officieel weer in bedrijf.
De molen draait en maalt nu weer op windkracht, maar er moet nog meer gebeuren. De stenen romp, qua oppervlakte bijzonder groot (men houdt het erop dat dit qua omvang de grootste stenen molen aller tijden is) zal geheel opnieuw moeten worden gevoegd en dat wordt een kostbare en tijdrovende klus.
In juli 2023 meldde het lager onder de koningspil zich op spectaculaire wijze, namelijk door luid gekrijs. In afwachting van herstel zette men de spil tijdelijk uit zijn werk zodat er wel kan worden gedraaid. In december 2023 zijn het taatslager gerepareerd en de koningspil weer in z’n werk gezet: op zaterdag 23 december 2023 kon de molen weer volop malen.
De molen heeft zijn naam al vanaf de bouw. Hiermee wordt op een enigszins grappige manier verwezen naar de hoogte van deze molen ten opzichte van de omgeving.
Minder bekend is dat deze molen door de Dordtenaren "De Hooge Steenen moolen" genoemd werd, pal na de bouw ook wel "de Nieuwe Hooge Steenen moolen".
De enig overgeblevene in Dordrecht zelf van de 121 molens die deze stad en de directe omgeving hebben gekend.
Boven- en spoorwiel dateren zo goed als zeker nog uit het bouwjaar 1713.
Met een gemetselde oppervlakte van 920 m2 is de Kyck over den Dyck de grootste stenen molen van Nederland (waarschijnlijk ook wereldwijd).
Mike de Gruijl (13-09-2023)
"Dit is een nieuwe buil die bijdraagt aan de hoge (AKG) kwaliteit van ons meel".
