Molen Den Arend, Bergambacht

Bergambacht, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Den Arend
modeltype
Ronde molen, stellingmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan op professionele basis

adres
Molenlaan 14A
2861 LB Bergambacht
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Den Arend via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
04147
oude dbnr.
B952
Meest recente aanpassing
| Tellerstand
media-bestand
Molen 04147 Den Arend (Bergambacht)
Frank Hendriks (11-3-2022)

locatie

plaats
Bergambacht
plaatsaanduiding
gemeente
Krimpenerwaard, Zuid-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Bergambacht, sectie A, nr. 8566
geo positie
X: 113276, Y: 438830
N: 51.93637, O: 4.78048
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Zeer groot; dominerende functie voor het dorp

contact en bezoek

bezoek/postadres
Molenlaan 14A
2861 LB Bergambacht
molenaar
Willem Roose / Geert van de Kooi
telefoon
0182-522041
e-mail

social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Als de molen draait en op afspraak. 

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Ronde molen, stellingmolen
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen
kap
Gedekt met riet
inrichting

Eén koppel 17der blauwe stenen; één koppel 16der kunststenen; twee regulateurs, silo's; sleepluiwerk

versieringen

Zeer aardige baard, donkerblauw geverfd, wit afgebiesd, met de opschriften
'Anno 1869' en 'Den Arend'

Aan de noordzijde een gevelsteen met het opschrift:
DE EERSTE STEENEN ZIJN
GELEGEN DOOR
Jan Cornelis. Jacob
GERRIT SPRUYTENBURG Jz
6 NOV. 1868

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 32 teflon rollen. Kruirad.
vlucht
20,85 / 21,05 m.
vang
Vlaamse vang; 5 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel; pal.
overbrenging

Bovenwiel 60 kammen
Bovenschijfloop 22 staven, steek 12,0 cm.
Spoorwiel 53 kammen
Steenschijflopen resp. 27 en 26 staven, steek 7,0 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 5,35 resp. 1 : 5,55

hoogte
van de stelling: 8,30 m.
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Derckx ✉︎ 317 buiten 1979 1979 buiten aanw. 21,05
Derckx ✉︎ 318 binnen 1979 1979 binnen aanw. 20,85
Pot ✉︎ ? buiten ? 1958> buiten 1979 20,60
Pot ✉︎ ? binnen ? 1958> binnen 1979 20,60
wiekverbeteringen

Op deze molen is nooit een wiekverbetering toegepast. Wél zijn hier in en na 1935 diverse experimenten (met echte zeilen) uitgevoerd die hebben bijgedragen tot de ontwikkeling van het systeem Fauël, later beter bekend geworden als "de fokwiek".

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
onbekend ✉︎ ? ? aanw. 04,05
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan op professionele basis

molenmaker
Van den Oever (metselwerk); Van der Straaten (molenmakerswerk); 1869
omwentelingen
eigendomshistorie

De stichting Molen Den Arend Bergambacht is eigenaar sinds 23-12-2013, daarvoor was dat H. Looren.

geschiedenis

Den Arend is in 1869 gebouwd ter vervanging van een wipkorenmolen.
Timmerman Van der Straaten en de metselaar Van den Oever kregen de bouwopdracht. De fundering kwam te rusten op 66 palen van ruim 14 meter lang, aan elkaar gehecht "met dubbele kruigen of kloosterhouten". In de molen werden vijf hele en twee halve zolders aangebracht met nog een zolder in de kap. Er waren twee maalzolders, met in totaal vier koppel stenen, waarop verschillende granen gemalen konden worden.

Voor het gaandewerk werd bij de bouw gebruik gemaakt van dat van de voorganger, de wipkorenmolen en dat is goed te zien: het spoorwiel is zeer klein; de staakijzers zijn buitengewoon lang. Curieus is de maalstoel: de basis wordt gevormd door een paar draagbalken, gemaakt uit de houten roeden van diezelfde voorganger!
De ijzerbalk in de kap is de voormalige staartbalk; de vangbalk is een hoekstijl van het bovenhuis en de penbalk is een oude burriebalk (de 'afdruk' van de zetel is aan de onderzijde nog steeds te zien).

In 1935 voerde ir. Fauël hier experimenten uit met zeilen, afkomstig van zijn eigen (kleine) zeilboot. Dit resulteerde vlak na de Tweede Wereldoorlog in het fokwieksysteem, een wiekverbetering die daarna op zeer veel molens werd toegepast (maar niet op deze molen!).

De molen bleef tot kort voor de Tweede Wereldoorlog in gebruik. In 1954 kocht de gemeente Bergambacht hem aan. In 1957/58 vond een volledige restauratie plaats (waarbij onder meer tweedehands roeden, afkomstig van het korenmolentje te Kamperland (Zld.), werden gestoken. De molen kwam evenwel niet meer in bedrijf. 

Pas in de loop van de jaren '70 van de 20ste eeuw werd weer op vrijwillige basis met de molen gedraaid.
Nog later werd door het toedoen van Willem Roose steeds vaker ook gemalen. Met name toen De Roode Leeuw te Gouda, ook door Roose bemalen, door omstandigheden een tijd niet kon malen, was Den Arend veelvuldig in bedrijf.

In april 2007 volgde stilzetting vanwege een flinke restauratie: boktor- en houtwormbehandeling, nieuwe staartbalk, nieuw riet op de kap, ijzeren platen op kruivloer, onder- en overring en een grote schilderbeurt. Er waren daarbij enige tegenvallers: de koppen van voeghouten en steunder moesten aan de voorzijde worden aangestort met kunsthars en de kuip bleek slechter dan verwacht, evenals beide spruiten. In maart 2008 kon er weer worden gemalen.

In het late najaar van 2011 braken tijdens het malen twee spoorwielkammen en vijf staven van het schijfloop van het 17der koppel. Het geheel was inmiddels ook tamelijk sleets geworden. De spoorwielkammen waren spoedig hersteld; gemalen werd tijdelijk alleen met het 16der koppel. Ondertussen verbeterde de omgeving door het rooien van een aantal bomen op ZW.

In 2014 stond de molen geruime tijd stil vanwege nieuw herstel. Zo werd het metselwerk onder de stelling hierbij opnieuw gevoegd, de stelling grotendeels vernieuwd en herstelde molenmaker Wim van der Wal uit Alblasserdam het historische gaandewerk op zeer secure wijze (o.a. met nieuwe kammen en staven in spoorwiel resp. steenschijf van het koppel 17der blauwe). Tevens werd de molen geheel geschilderd en kreeg vier nieuwe zeilen.

Tot de restauratie in 1957 had deze molen nog houten roeden, merkwaardig voor een in 1869 gebouwde molen van deze grootte in dit deel van het land. De tamelijk dichtbij gevestigde fa. Pot maakte destijds immers al volop ijzeren roeden. Het is aannemelijk dat de in 1957 vervangen - en zeer fraai gemaakte - houten roeden de originele uit 1869 waren.

Opmerkelijk is, dat de gemeente Bergambacht de molen jaren in eigendom had, maar uiteindelijk verkocht aan een particulier. Een particulier overigens, die deze molen goed tot zijn recht deed komen.

aanvullingen

literatuur

Dick Kenbeek, 'Molen Den Arend kan weer malen', in: Molenwereld 187 (2014) 451 - 458. 

foto's

foto's