Molen No.1, Aarlanderveen

Aarlanderveen, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Molen No.1
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
herbouwd
1924
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de Drooggemaakte Polder aan de Westzijde van Aarlanderveen (1e trap)

adres
Achtermiddenweg 4
2445 AA Aarlanderveen
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Molen No.1 via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
06487
oude dbnr.
B939
Meest recente aanpassing
| Geschiedenis
media-bestand
Molen 06487 Molen No.1 (Aarlanderveen)
Bjorn Jannink (9-10-2016)

locatie

plaats
Aarlanderveen
plaatsaanduiding
gemeente
Alphen aan den Rijn, Zuid-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Aarlanderveen, sectie A, nr. 2994
geo positie
X: 109593, Y: 460293
N: 52.12898, O: 4.72408
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Bijzonder groot, geheel vrij in de wind en het zicht gelegen

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Grenen achtkant, gedekt met riet, op gemetselde veldmuren van 2,00 m.
kap
Gedekt met riet
inrichting

IJzeren scheprad, Ø 6,70 m.; breedte 0,51 m.
Woning in de molen

versieringen

Sierlijke baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd met het opschrift: 'ANNO 1924'

Eenvoudige gevelsteen met het opschrift "Afgebrand en herbouwd in 1924".

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 48 ijzeren rollen. Kruirad.
vlucht
28,30 m.
vang
Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel.
overbrenging

Bovenwiel 64 kammen
Bovenschijfloop 37 staven, steek 12,5 cm.
Onderschijfloop 21 staven
Onderwiel 85 kammen, steek 16,6 cm.
Overbrengingsverhouding 2,34 : 1

hoogte
wiekvorm
Systeem Fauël met steekborden op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
media-bestand
Roede 178, Bremer
Bremer
✉︎ 178 binnen 1970 1970 binnen aanw. 28,35
Bremer ✉︎ 177 buiten 1970 1970 buiten aanw. 28,55
Bremer ✉︎ 114 buiten 1966 1966 buiten 1970 28,30
Bremer ✉︎ 113 binnen 1966 1966 binnen 1970 28,30
Pot (?) ✉︎ ? buiten ? 1935 buiten 1966 28,00
onbekend ✉︎ ? binnen ? 1924 binnen 1966 28,00
Pot ✉︎ 1265 buiten 1881 1924 buiten 1935 28,00
wiekverbeteringen

Vanaf 1936 had deze molen op beide roeden het systeem Dekker.
In 1965 werd dit gewijzigd in het systeem Fauël (fokwieken). Aanvankelijk waren dit vaste fokken; in de jaren '90 zijn, bij een vernieuwing, steekborden aangebracht.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Enthoven & Co, L.I. ✉︎ 188 1858 1970 aanw. 04,60
media-bestand
As 302, Sterkman & Zn, wed. A.
Sterkman & Zn, wed. A.
✉︎ 302 1864 1966 1970
Enthoven & Co, L.I. ✉︎ ? ? 1935 1966 04,60
De Prins van Oranje ✉︎ 939 1874 1924 1935
wateras
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Enthoven & Co, L.I. ✉︎ 285 1861 1914> aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
circa
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de Drooggemaakte Polder aan de Westzijde van Aarlanderveen (1e trap)

molenmaker
H.W.C. Vergunst, Aarlanderveen (1924)
omwentelingen
eigendomshistorie

De Stichting Molenviergang Aarlanderveen is eigenaar sinds 1963, daarvoor was dat de Drooggemaakte Polder aan de Westzijde van Aarlanderveen.

geschiedenis

De ondermolen voor de Drooggemaakte Polder aan de Westzijde van Aarlanderveen werd in 1786 gebouwd door de molenmakers Arij van der Straaten uit Boskoop en Willem van der Star te Nieuwbrugge voor ƒ 10.795,-- en Leenderd van der Starre, metselaar te Zevenhuizen voor ƒ 2295,--.

Deze molen verbrandde op 4 februari 1924. Slechts de stenen onderbouw en het scheprad bleven min of meer intact; de rest ging verloren. Direct hierna werd de voor de sloop te koop staande molen nr. 8 van de Binnenwegsepolder bij Bleiswijk aangekocht en door molenmaker Vergunst uit Aarlanderveen overgeplaatst. De gemetselde onderbouw werd bij deze gelegenheid iets verhoogd, zodat de vlucht kon worden verlengd. Molen nr. 1 is dan ook duidelijk wat groter dan de drie andere molens van deze polder. 

In 1956 werd het scheprad verdiept als gevolg van achtereenvolgende peilverlagingen; bij de bouw in 1786 lag het polderpeil een meter hoger dan nu. In 1998, toen de bladen van het scheprad moesten worden vernieuwd, is nogmaals een verdieping uitgevoerd.

Grote rampen bleven deze molen in de 20ste eeuw bepaald niet bespaard: niet alleen de brand van 1924, maar ook drie gevallen van asbreuk:
- Eind augustus of begin september 1935 scheurde de askop, nadat een roede, vermoedelijk de buitenroede, tijdens het malen was losgeschoten. Via slopersbedrijf Van der Pouw Kraan te Hoogmade kon men een tweedehands bovenas en roede aankopen, waarna de molen weer snel in bedrijf kwam.
- Op 8 februari 1966 brak tijdens het malen de buitenroede, die 'onderweg' de binnenroede een tik gaf waardoor die knakte. Ook de kop van de bovenas bleek gekraakt. Vanwege het enorme belang van de maalvaardigheid van deze molengroep, werd snel daarna de bovenas die op de werf van molenmakerij Verbij lag (en bedoeld was voor de toen nog niet herstelde Vlietmolen te Hoogmade) min of meer 'gevorderd'. Die as was afkomstig van de in 1960 onttakelde Benthuizer bovenmolen. 
- Vier jaar later gebeurde er wederom iets: 2 februari 1970 brak de bovenas tijdens het vangen (bij lage snelheid). Het wiekenkruis bleef hangen, maar ging alsnog geheel verloren: het was niet mogelijk met een grote kraan dichtbij de molen te komen, dus kon het wiekenkruis niet worden weggetakeld. De geraadpleegde molenmakers en deskundigen hadden, na een dag bedenktijd, daarom geen andere keuze dan het wiekenkruis - op hoop van zegen - 'om te gooien'. Die valpartij verliep ongunstig en beide nog geen vier jaar oude roeden raakten onherstelbaar beschadigd.
Het duurde even voordat men een geschikte sloopas had gevonden: die van de (ernstig vervallen) Sluismolen te Streefkerk. Deze wipmolen werd daartoe onttakeld (en zou jaren later - 1979  - afbranden). Pas op 17 november 1970 kon de ondermolen van Aarlanderveen weer malen maar vrij snel was er wederom iets: het onderwiel verkeerde in dusdanige staat dat dit geheel vernieuwd moest worden.
Daarna ging het goed met deze molen en is hij in principe dagelijks in bedrijf voor het bemalen van de polder.

De wateras is niet origineel voor deze molen gemaakt, maar zat tot 1914 in één van de 15 molens van de Hazerswoudse Droogmakerij.

Een opmerkelijk detail tot slot: na herstel van de asbreuk van 1970 is een vulstuk van de vorige bovenas in gebruik genomen als vangbalk.

Molenaars op deze molen:
Frans van Schaik (vermeld tussen 1807 en 1832)
Jan van der Leede (ca. 1844 - ca. 1851)
Bastiaan van Vliet (1854 - 1891)
Pieter van Vliet (1891 - ca. 1915)
Pieter en Jan Adolf van Vliet (ca. 1915 - ca. 1925)
Hendrik van Harten (ca. 1925 - 1934)
Gerrit van der Meer (ca. 1934 - 1941)
Jan Verheul (1941 - 1950)
Jaap Slingerland (1950, vertrok al snel naar Nr. 4)
Dirk van Harten (1950 - 1996, afkomstig van Nr. 2)
Willem Waltman (1996 - heden)

aanvullingen

toelichting naam

De molen wordt, ter onderscheiding van zijn buurmolens, aangeduid met een cijfer.

wetenswaardigheden

Als gevolg van het (kletsnatte) najaar van 2023 kwamen de vier molens van de Drooggemaakte Polder aan de Westzijde van Aarlanderveen alle uit op ongeveer een miljoen omwentelingen (twee erboven, twee er net onder), vermoedelijk een record. 

unieke eigenschap

Ondermolen van de enige nog in bedrijf zijnde molengang ter wereld.

foto's

foto's