Molen De Zwaan, Kerkwerve-Moriaanshoofd

Kerkwerve-Moriaanshoofd, Zeeland
b

korte karakteristiek

naam
De Zwaan
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
korenmolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

adres
Oude Hoofdweg 7
4321 SP Kerkwerve (Moriaanshoofd)
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Zwaan via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
04898
oude dbnr.
B895
Meest recente aanpassing
| Algehele revisie gegevens
media-bestand
Molen 04898 De Zwaan (Kerkwerve-Moriaanshoofd)
Jeroen van Dijke (29-4-2013).

locatie

plaats
Kerkwerve-Moriaanshoofd
plaatsaanduiding
gemeente
Schouwen-Duiveland, Zeeland
streek
Schouwen
kadastrale aanduiding
Gemeente Middenschouwen, sectie E, nr. 430
geo positie
X: 48804, Y: 412180
N: 51.68832, O: 3.85137
biotoopwaarde
3 (matig)
landschappelijke waarde
Uit de meeste richtingen zeer groot; wordt van nabij beperkt door bedrijfsgebouwen en beplantingen

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
kenmerken
functie
romp
Houten achtkant, gedekt met riet, op gemetselde voet van ca. 1,10 m. hoog
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Eén koppel 17der en één koppel 16der kunststenen; sleepluiwerk; hamermolen en een koppel verticale stenen (begane grond) met elk een 20 PK electromotor. Twee elektrisch aangedreven elevatoren, mengketel en buil.

versieringen

Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met het opschrift '18 De Zwaan 86'.

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 40 houten rollen. Kruilier.
vlucht
26,00 m.
vang
Vlaamse vang; 5 deels vaste, deels scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 66 kammen
Bovenschijfloop 31 staven, steek 13,2 cm.
Spoorwiel 89 kammen
Steenschijflopen 30 resp. 27 staven
Overbrengingsverhouding 1 : 6,32 / 7,02

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Vaags ✉︎ 89 buiten 2003 2003 buiten aanw. 26,00
Vaags ✉︎ 90 binnen 2003 2003 binnen aanw. 26,00
Pot ✉︎ 2054 buiten 1906 1924 buiten 2002 25,60
Pot ✉︎ 1260 binnen 1881 1924 binnen 2001 25,62
wiekverbeteringen

Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Geraedts ✉︎ 2 2003 2003 aanw. 05,63
Penn & Bauduin ✉︎ 488 1886 1886 2002 05,84
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis

omwentelingen
geschiedenis

De voorganger, een wipkorenmolen met één rechtstreeks aangedreven koppel blauwe stenen, stond circa 20 m. ten noordoosten van de huidige molen.

Jozias Aalbregtse kocht op 30 juli 1886 de wipmolen en zette vlak daarbij een door hem aangekocht achtkant van een gesloopte Zuid-Hollandse poldermolen neer. Toen die nieuwe molen maalvaardig was, liet Aalbregtse de wipmolen afbreken.

Over de herkomst van de molen die daar in 1886 werd gebouwd bestond eigenlijk alleen de (nogal vage) mededeling dat die molen een poldermolen te Leerdam zou zijn geweest. Dit blijkt bij nader inzien echter onwaarschijnlijk: Leerdam kende zeer vele poldermolens, maar dat waren vrijwel uitsluitend wipmolens!  Achtkanten en ronde stenen molens kende men daar betrekkelijk weinig. Bovendien lijkt er in of vlak vóór 1886 geen sloop bekend van een achtkant. 
Mogelijk zit het misverstand in de vroegere aanduiding voor Leerdam: "Ter Leede". Nota bene heeft men de enige nog bestaande wipmolen in Leerdam die naam gegeven!
Molen- en waterschapshistoricus J.S. Bakker heeft omstreeks 2015 naar aanleiding van het begrip "Leede" gesuggereerd dat "Oude Leede" als plaats van herkomst een beter idee is: dát is een nog altijd bestaand buurtschap niet ver van Delft, in de gemeente Pijnacker-Nootdorp. Juist dáár stonden achtkanten van een type, dat zich zeer goed laat vergelijken met de thans te Moriaanshoofd aanwezige molen. 
Op grond hiervan kwam Johan Bakker tot de conclusie, dat deze molen voor de verplaatsing naar Schouwen de in 1882 gesloopte vijzelmolen van de Westpolder te Berkel moet zijn geweest. Het bewijs is niet waterdicht, maar stellig overtuigender dan "Leerdam"!

Terug naar Moriaanshoofd: in 1894 verkocht Aalbregtse de molen aan D. Treure. In 1901 deed die zijn molen over aan A.I. Boogaart Johzn. uit Poortvliet en die bleef tot 1919 eigenaar. Daarna kwam de familie Verhage in beeld en die oefent daar tot op heden het maalbedrijf uit.

Tot 1968 werd op windkracht gemalen; daarna stond de molen stil en was er sprake van verval (hoewel dat hier nooit ernstig is geweest). 

In 2002/2003 volgde een restauratie, uitgevoerd door de firma's Vaags en Poland. Een grote tegenvaller hierbij was dat de bovenas een scheur vertoonde en moest worden afgekeurd. Het maken van een nieuw exemplaar liep vervolgens vertraging op door het faillissement van Gieterij Hardinxveld, op dat moment dé gieterij van molenassen in Nederland.

Uiteindelijk kwam het goed: in oktober 2003 konden, nadat de nieuwe bovenas was gestoken, ook nieuwe roeden worden aangebracht; op 31 oktober draaide de molen voor het eerst in ruim 30 jaar. Sindsdien is de molen vooral op de zaterdagmiddagen veelvuldig in bedrijf waarbij dan doorgaans ook wordt gemalen.

In 2011 volgde stilstand omdat zowel hals- als penlager voortdurend warm liepen. In de loop van 2012 loste molenmaker Herrewijnen dit op.

Een belangrijk technisch detail: het achtkant heeft twee bintlagen en kruisen per veld. Op ca. 2,5 m. hoogte is een vloer aangebracht die als maalzolder dient; de stenen liggen op de eerste bintlaag.

aanvullingen

literatuur

J.S. Bakker, Een peenvreter op Schouwen?, in: Molenwereld 200 (2016) pp. 60 - 70. (Over de herkomst van de molen, in dit geval uit de omgeving van Berkel en Rodenrijs). 

foto's

foto's