- naam
- Pelmolen Ter Horst
- modeltype
- Kantige molen, stellingmolen
- functie
- oliemolen, pelmolen
- bouwjaar
- herbouwd
- 1975
- bedrijfsvaardigheid
- Maalvaardig
- bestemming
Het slaan van olie, thans op vrijwillige basis
- adres
-
Pelmolenpad 9A
7461 PT Rijssen - Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
- Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
- Ten Bruggencate-nr.
- 01023
- oude dbnr.
- B806
- Meest recente aanpassing
- | Overig
Molen Pelmolen Ter Horst, Rijssen
Rijssen, Overijssel
b
locatie
- plaats
-
Rijssen
- gemeente
- Rijssen-Holten, Overijssel
- streek
- Twente
- kadastrale aanduiding
- Gemeente Rijssen, sectie B, nrs. 9221 en 9470
- geo positie
-
X: 233228, Y: 481425N: 52.31521, O: 6.53447
- biotoopwaarde
- 3 (matig)
- landschappelijke waarde
- Zeer fraai gelegen langs de Regge, ondanks vrij hoge bomen in de direkte omgeving.
contact en bezoek
- bezoek/postadres
-
Pelmolenpad 9A
7461 PT Rijssen - molenaar
- D. Reichert / D. ter Harmsel
- telefoon
- 0548-549382
-
- website
- www.depelmolen.nl
- social media
- open voor publiek
- ja
- open op zaterdag
- nee
- open op zondag
- nee
- op afspraak
- nee
- openingstijden
- toegangsprijzen
- 2,50 voor volwassenen en 1,00 voor kinderen
- winkelinformatie
- Lijnolie en meelproducten
- meelverkoop
- ja
- museuminformatie
- gericht op scholen
- nee
- bijzonderheden
- fietsroute
- fietsroute in de buurt van Pelmolen Ter Horst via fietsnetwerk.nl
constructie
- modeltype
- Kantige molen, stellingmolen
- krachtbron
- wind
- kenmerken
- functie
- romp
- Houten achtkant, gedekt met schaliën, op houten onderbouw met aangebouwde schuren
- kap
- Gedekt met schaliën
- inrichting
Boven in de molen twee pelstenen met toebehoren en een luiwerk.
Beneden een complete olieslagerij met een koppel kantstenen, twee vuisters, voor- en naslag en nog een tweede koppel iets kleinere kantstenen, 'de bijmolen', aangedreven d.m.v. een liggende as in het verlengde van de wentelas naar de aanbouw opzij van het achtkant.- versieringen
Aardig gesneden baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, zonder opschrift.
Op de windpeluw ook enige aardig gesneden motieven.- plaats bediening
- stellingmolen
- bediening kruiwerk
- buitenkruier
- plaats kruiwerk
- bovenkruier
- kruiwerk
- Neutenkruiwerk; kruilier (evt. elektrisch aangedreven)
- vlucht
- 22,00 m.
- vang
- Stutvang; 4 vaste stukken. Vangbalk met klos, vangstok.
- overbrenging
Bovenwiel 47 kammen
Bovenbonkelaar 24 kammen
Spoorwiel 100 kammen
Pelschijflopen 20 staven
Overbrengingsverhouding pelwerk 1 : 9,79
Steenschijfloop 12 staven
Steenwiel 82 kammen
Overbrengingsverhouding kantstenen 1 : 0,29
Onderbonkelaar 19 kammen
Wentelwiel 56 kammen
Overbrengingsverhouding wentelas 1 : 0,66- hoogte
- van de stelling: 5,50 m.
- wiekvorm
- Oud-Hollands
- wiekenkruis
-
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte Vaags 397 binnen 2017 2017 binnen aanw. 22,00 Vaags 396 buiten 2017 2017 buiten aanw. 22,00 Vaags 345 binnen 2015 2015 binnen 2017 22,00 Vaags 344 buiten 2015 2015 buiten 2017 22,00 Brunia 75 buiten 1974 1974 buiten 2015 22,40 Brunia 76 binnen 1974 1974 binnen 2015 22,40 - wiekverbeteringen
Deze molen heeft nooit een wiekverbetering ondergaan.
- over de wieken
20 november 2017 zijn nieuwe roeden gestoken, nadat eerst de gedeelde roeden waren gestreken.
- bovenas
-
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte De Prins van Oranje 636 1869 aanw. 06,61
verwijzingen
- allemolens.nl
- Kijk op allemolens.nl voor historische foto's en documenten van deze molen
- monument
- 33030
- inventarisnummer
- OV036
eigendom
- eigenaar
- Stichting Pelmolen Ter Horst
- eigendomsvorm
- Stichting
geschiedenis
- toestand
- werkend
- bouwjaar
- bedrijfsvaardigheid
- Maalvaardig
- bestemming
Het slaan van olie, thans op vrijwillige basis
- molenmaker
- ?? (1752) Fa. Schakel & Schrale, Exmorra (1973/1975)
- omwentelingen
- geschiedenis
-
Omstreeks 1752 is deze molen te Rijssen gebouwd. Volgens overlevering zou het achtkant uit de Beemster afkomstig zijn maar dat lijkt, gezien de constructie, uitgesloten. Molendeskundige Hans Weerheijm zag hier een Duits achtkant in, wat veel waarschijnlijker is.
Reeds in 1913 kwam de molen buiten bedrijf (maar werd niet gesloopt) en daarna volgde langdurig en tenslotte intens verval. Het duurde 60 jaar(!) voordat het met deze molen toch nog goed kwam.
Met restauratiewerkzaamheden werd begonnen in 1973. Het werd een zeer groot project, dat deels werd gefinancierd uit werkgelegenheidsfondsen. Zonder dergelijke bronnen had dit niet gerealiseerd kunnen worden. Het kostte in totaal ƒ 670.000,--, in die jaren een onvoorstelbaar bedrag. Minstens zo opmerkelijk was de kwaliteit van deze restauratie: alles wat nog te gebruiken was (en dat was relatief veel!) bleef gehandhaafd en onderdelen die vervangen moesten worden werden zeer nauwkeurig gekopieerd. In 1975 werd een prachtig monument van bedrijf en techniek opgeleverd.
De molen kent een paar opmerkelijke constructies: de koningspil is onder het spoorwiel voorzien van een koppeling, zodat gepeld kan worden zonder dat de wentelas van de olieslagerij mee hoeft te draaien. Het onderschijfloop dat het steenwiel aandrijft vormt één geheel met de overbrenging voor de wentelas, m.a.w. de kammen hiervoor steken omlaag uit een velg op de onderste schijf. Verder bevinden zich onder de molen nog enige oliekelders.
In mei 2015 werd duidelijk dat beide roeden in minder goede staat verkeerden en ook op andere plaatsen groot onderhoud moest worden verricht. In december dat jaar werden de oude roeden gestreken en nieuwe gestoken.
Amper twee jaar later werd duidelijk dat de nieuwe roeden, van zgn. gedeelde constructie, een probleem konden vormen. Bij enkele molens waren namelijk bouten die de roedhelften bij elkaar hielden, gebroken. De molen is als gevolg in het voorjaar van 2017 stilgezet maar in Rijssen heeft men hard gewerkt aan een oplossing en met succes: op 20 november 2017 werden nieuwe roeden gestoken. Pelmolen ter Horst was daarmee weer maalvaardig.
In maart 2018 was men volop aan het werk met het deels vernieuwen van de stelling. In november dat jaar werd gewerkt aan het grotendeels vernieuwen van de staart en stond de molen er enige tijd spruit- en schoorloos bij.
Achter de molen is een deel van het haventje gereconstrueerd waar de zgn. Enterse Zompen konden aanleggen. Met deze schepen werd over de Regge het maalgoed (lijnzaad, gerst enz.) aangevoerd totdat dit riviertje begin jaren '30 gekanaliseerd werd.
aanvullingen
- toelichting naam
De molen is vernoemd naar de familie Ter Horst, die vele jaren eigenaar en exploitant was.
- unieke eigenschap
De enige olie- en pelmolen van Nederland.
- literatuur
Ed van Gerven, 'Pelmolen Terhorst 250 jaar', in: Molens 67 (2002) pp. 16 - 19.
'De gezonde lijnolie van Molen Ter Horst te Rijssen', in: Gildebrief 1 (2007), pp. 10 - 14.
foto's
- foto's
-
draag zelf bij
- teksten
- tekstbijdragen over deze molen insturen | Wilt u specifiek iets kwijt over een roede, as of motor, klik dan daar op het rode envelopje ✉︎ behorende bij het betreffende object.
- foto's
- foto's insturen