Molen Ondermolen O, Ursem

Ursem, Noord-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Ondermolen O
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
herbouwd
1652 / 1957
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig in circuit
bestemming

Vh. bemalen van het waterschap de Schermer (2e trap), thans buiten bedrijf; woning

adres
Molenweg 12
1646 WK Ursem
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Ondermolen O via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
00122
oude dbnr.
B733
Meest recente aanpassing
| Geschiedenis
media-bestand
Molen 00122 Ondermolen O (Ursem)
Abel van Loenen (1-9-2019)

locatie

plaats
Ursem
plaatsaanduiding
gemeente
Alkmaar, Noord-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Schermer, sectie U, nr. 410
geo positie
X: 120869, Y: 514467
N: 52.61667, O: 4.88324
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Bijzonder groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Molenweg 12
1646 WK Ursem
molenaar
Peter Volmer
telefoon
072-5022598 / 072-5022423
e-mail

website
social media
open voor publiek
nee
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Eiken achtkant, gedekt met riet, op lage voet. De onderste ca. 2 meter gedekt met geteerde gepotdekselde planken
kap
Gedekt met riet
inrichting

Houten vijzel Ø 2,00 m. met drie gangen. (Gereconstrueerde) woning met spilkast en bedsteden.

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
binnenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 50 houten rollen. Binnenkruirad met 16 spaken.
vlucht
24,90 m.
vang
Stutvang; 3 vaste stukken. Vangbalk met klos, vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 51 kammen
Bovenschijfloop 24 staven, steek 16,5 cm.
Onderbonkelaar 27 kammen
Vijzelwiel 31 kammen
Overbrengingsverhouding 1 : 1, 85

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Buurma ✉︎ 215 buiten 1988 1988 buiten aanw. 24,90
Buurma ✉︎ 216 Binnen 1988 1988 Binnen aanw. 24,90
Pot ✉︎ ? binnen ? 1958 binnen 1988 24,90
Pot ✉︎ ? buiten ? 1958 buiten 1988 24,50
Pot ✉︎ ? buiten ? ? buiten 1944 25,00
Pot ✉︎ ? binnen ? ? binnen 1944 25,00
wiekverbeteringen

Op deze molen is nooit een wiekverbetering toegepast.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Gieterij Hardinxveld ✉︎ 28 1988 1988 aanw.
media-bestand
As 616, De Prins van Oranje
De Prins van Oranje
✉︎ 616 1869 1957 1988
Sterkman & Zn, wed. A. ✉︎ 291 1864 1864? 1944 05,35
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig in circuit
bestemming

Vh. bemalen van het waterschap de Schermer (2e trap), thans buiten bedrijf; woning

omwentelingen
eigendomshistorie

De Schermer Molens Stichting is eigenaar sinds 1-01-2014, daarvoor was dat de Stichting Schermer Molens sinds 1964, daarvoor het Waterschap de Schermeer.

geschiedenis

Ondermolen O is een eind 1633 of begin 1634 gebouwde achtkante binnenkruier. Aanvankelijk diende hij als bovenmolen voor de toen nog droog te malen Schermeer. Toen de Schermeer eenmaal daadwerkelijk droog begon te vallen, vond een grote herschikking van de aanwezige molens plaats.
Deze molen verplaatste men daarom in 1652 naar de huidige locatie, om daar te dienen als ondermolen. Vanaf dat moment maakte hij deel uit van de (inmiddels grotendeels verdwenen) groep van zestien molens tussen Ursem en Schermerhorn, de zgn. Noordkust. Deze maalde in drie trappen de binnenboezem van de Schermer af op de Schermerboezem. 

De molen werd in 1882 vervijzeld, kwam in 1929 buiten bedrijf en diende daarna uitsluitend nog als woning.
Op 5 maart 1944 werd de molen 'geplukt': as, roeden en ook koningspil werden verwijderd om daarna te worden toegepast in de Barremolen te Zoeterwoude-Rijndijk.  Die poldermolen had eind 1943 door asbreuk zijn wiekenkruis verspeeld. Dat men in de Schermer hiertoe overging was goed denkbaar: het was oorlog, materieel was duur en schaars en de Schermermolens zouden (en konden) toch niet meer in bedrijf komen. 
 
In 1957 werd Ondermolen O uitwendig hersteld door het aanbrengen van een bovenas, twee tweedehands roeden en een 'bovenwiel'. Dit laatste was niet meer dan een oud vijzelwiel (en dus veel te klein, waardoor draaien niet verantwoord was). Daarnaast was de derdehands bovenas voor dit type molen veel te kort. Zo leidde deze molen, overigens net als de andere Schermermolens in die tijd, een statisch bestaan. Uitwendig compleet, maar niet meer dan dat en van binnen alleen woning. 

Verandering van deze situatie kwam pas in 1988 toen deze molen, als laatste van de elf overgebleven Schermermolens, draaivaardig werd gemaakt door het aanbrengen van een nieuwe gietijzeren bovenas (van lang model, veel beter dan de toen aanwezige as passend bij een Noord-Hollandse binnenkruier), bovenwiel en roeden. Sindsdien draait de molen weer regelmatig. In 1999 werd ook een koningspil geplaatst. 

In het kader van het grote project, waarbij alle Schermermolens weer maalvaardig werden gemaakt, werd Ondermolen O in 2004 geheel gecompleteerd met boven- en onderschijfloop, vijzelwiel en een houten vijzel. Deze molen, die tamelijk ver van de andere overgebleven molens van Schermerhorn gelegen is, kreeg een maalcircuit. De vijzelwaterloop van de in 1930 gesloopte ondermolen N dient hierbij als overstort.

aanvullingen

toelichting naam

De molen wordt, ter onderscheiding van de - vroegere - buurmolens, aangeduid met een letter. De buurmolens mogen dan bijna alle verdwenen zijn, waardoor juist deze molen er wat eenzaam bij staat, maar de aanduiding is gebleven!

trivia

Deze Schermermolen ligt relatief dicht bij de openbare weg. Toen de molen nog in bedrijf was, was hier, om zicht op de weg te houden en de molen op tijd te kunnen vangen als er paarden langskwamen (paarden zijn in de regel nogal schrikachtig bij malende molens), een spionnetje (kleine spiegel) aanwezig.

foto's

foto's