Molen Veenhuizer molen, Heerhugowaard

Heerhugowaard, Noord-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Veenhuizer molen
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de polder Veenhuizen, tezamen met een gemaal elders.

adres
Veenhuizerkade 3
1704 DK Heerhugowaard
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
00780
oude dbnr.
B666
Meest recente aanpassing
| Constructie
media-bestand
Molen 00780 Veenhuizer molen (Heerhugowaard)
Piet Glasbergen (9-9-15)

locatie

plaats
Heerhugowaard
gemeente
Dijk en Waard, Noord-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Heerhugowaard, sectie R, nr. 435
geo positie
X: 121450, Y: 523193
N: 52.69512, O: 4.89094
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Zeer groot; de molen ligt in een open landschap (in combinatie met een elektrisch gemaal uit 1934).

contact en bezoek

bezoek/postadres
Veenhuizerkade 3
1704 DK Heerhugowaard
molenaar
Herman Mulder
telefoon
072-5713002
e-mail

social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Op afspraak.

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van Veenhuizer molen via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Eiken achtkant, gedekt met riet, op lage voet. De onderste ca. 2 meter gedekt met geverfde gepotdekselde planken.
kap
Gedekt met riet
inrichting

Stalen vijzel (fabr. Spaans, 1988) Ø 1,80 m. met licht en zwaar werk.
Woning in de molen.

versieringen

Zeer eenvoudige baard, zonder tekst of jaartal.

Opvallend: de meeste poldermolens in dit deel van Noord-Holland zijn geteerd, deze is geverfd.

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
binnenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 63 stalen rollen. Binnenkruirad.
vlucht
26,00 / 25,70 m.
vang
Vlaamse vang; 5 vaste stukken. Vangbalk met klos; vangstok. Draaibare stut bij rechter voeghout.
overbrenging

Bovenwiel 50 kammen
Bovenbonkelaar 24 kammen, steek 16 cm.
Onderbonkelaar 24/34 kammen
Vijzelwiel 38 kammen, steek 17 cm.
1 : 1,32 (licht werk) en 1 : 1,86 (zwaar werk)

hoogte
wiekvorm
Systeem Fauël met steekborden op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Vaags ✉︎ 572 buiten 2023 2023 buiten aanw. 25,80
Vaags ✉︎ 573 binnen 2023 2023 binnen aanw. 25,80
Derckx ✉︎ 476 binnen 1984 1984 binnen 2023 26,00
Derckx ✉︎ 120 buiten 1974 1974 buiten 2023 25,70
Burger ✉︎ g.n. binnen 1964 1964 binnen 1984 25,60
Pot ✉︎ ? buiten ? buiten 1974 25,50
Poland ✉︎ g.n. binnen ? binnen 1964 25,50
wiekverbeteringen

Sinds 1984 heeft deze molen op beide roeden het systeem Fauël (fokwieken) met steekborden. Daarvoor was de molen steeds Oud-Hollands opgehekt. 

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
Enthoven & Co, L.I. ✉︎ 298 1861 1880> aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
?
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de polder Veenhuizen, tezamen met een gemaal elders.

omwentelingen
geschiedenis

Al in 1529 was een deel van het land van Veenhuizen, dat aan de noordoostkant van de toen nog niet drooggemaakte Heerhugowaard lag, door middel van kaden tegen het boezemwater beveiligd. De toenemende wateroverlast als gevolg van op de Waard uitmalende poldermolens leidde tot de overeenkomst van 1539 inzake de omlegging van de Langereis, een door het land van Veenhuizen naar de zeedijk bij Aartswoud lopende afwatering van de Geestmerambachtsboezem. De Heer van Veenhuizen kreeg hierdoor de mogelijkheid om zijn land binnen een bepoldering te brengen, die in 1545 blijkbaar nog niet werd bemalen. Vermoedelijk is de windbemaling in deze polder toch spoedig daarna ingevoerd. Op een van 1603 daterende kaart staat op de plaats van de huidige molen een binnenkruier aangegeven.
Het gedeelte polderdijk bij de molen maakt deel uit van een binnendijk, die na de overstroming van een groot gedeelte van West-Friesland in 1675, door verzwaring en verhoging van bestaande dijken tot stand kwam. Deze binnendijk liep van de voormalige zeedijk bij Aartswoud langs de Langereis tot aan de Berkmeer en moest bij doorbraak van de Drechterlandse of Vier Noorderkoggenzeedijk, de achtergelegen landen van Geestmerambacht en de Schager- en Niedorperkogge behoeden voor overstroming vanuit het oosten.

De molen is vóór 1864 vervijzeld. In 1879 werd aan de noordoostzijde van de polder een stoomvijzelgemaal bijgebouwd, maar dit moest in het begin van de jaren dertig verdwijnen voor de aanleg van de weg Niedorperverlaat - Hoorn. Ter vervanging van dit gemaal werd in 1934 naast de molen een elektrisch gemaal gebouwd, waarna de windmolen buiten gebruik kwam.
Na in de Tweede Wereldoorlog nog enige tijd in gebruik te zijn geweest, volgde stilstand en verval, sterker nog: rond 1957 wilde de polder wel van de molen af. Men wilde de molen laten slopen en op de fundering een nieuwe machinistenwoning bouwen. De Hollandsche Molen bracht het bestuur op andere gedachten: om te beginnen werd de woning in de molen verbeterd. In 1964 stak men een nieuwe roede (ter vervanging van een houten exemplaar) en werd ook het rietdek grondig hersteld. Evenwel bleef de molen toen buiten gebruik.

Een maalvaardige restauratie werd in 1971/72 uitgevoerd en daarna kwam de molen ook werkelijk weer in bedrijf. Dit ging - letterlijk - niet zonder slag of stoot: op 9 februari 1974 brak tijdens het malen de buitenroede. Deze gaf tijdens de val de binnenroede nog 'een tik' zodat ook die verboog. Nog hetzelfde jaar was deze schade al hersteld: de binnenroede werd gerepareerd en er kwam een nieuwe, nu ook gelaste, buitenroede.
Bij de restauratie in 1971-1972 had men de molen tevens geschikt gemaakt voor diepere bemaling, door het aanbrengen van een langere vijzel en het verdiepen van de achterwaterloop. De molenvijzel heeft ook een elektrische aandrijving gehad, maar deze is in 2007 uit de molen weggehaald. In dezelfde tijd werd namelijk het elektrische gemaal naast de molen geheel gemoderniseerd. De molenvijzel draait tegenwoordig dus uitsluitend op windkracht!

Constructie
Het eiken achtkant staat op twee aan twee evenwijdig geplaatste penanten. Boventafelement, rolvloer, kuip en kap zijn al eens vernieuwd, vermoedelijk omstreeks het midden van de 19e eeuw.
De bovenas is een eerder gebruikte korte as, een voor Noord-Holland nogal ongebruikelijk type, waarvan er indeze provincie boven het IJ verder niet één meer aanwezig is. Te zien aan het opschrift erop is hij afkomstig uit een van de drie voormalige molens van de voormalige Binnenpolder onder Aartswoud. Omstreeks 1870-1880 is deze polder opgenomen in de bemaling van het Waterschap De Vier Noorder Koggen waarna de molens zijn afgebroken. Een as met nagenoeg gelijk opschrift is te vinden in de korenmolen te Sleen (Drenthe) en heeft dus dezelfde herkomst.
Duidelijk is te zien dat de voeghouten van de kap en de as bij elkaar horen, wat kan betekenen dat misschien zelfs de hele kap uit genoemde polder afkomstig is, of dat er tegelijk met de aanschaf van de ijzeren as een geheel nieuwe kap is gemaakt.
Oorspronkelijk was er een stutvang, maar deze is later veranderd in een Vlaamse vang.

Omstreeks 1892 zijn volgens overlevering door de gebroeders Poland, molenmakers te Heerhugowaard, in deze molen proeven genomen met een zelf uitgedachte, op een schroefpomp gelijkende en in de vijzelkuip liggende pompconstructie. Deze gaf blijkbaar bij voldoende wind veel water maar vormde een zodanige belasting voor de gaande werken dat de koningspil brak. Voor eigen rekening hebben zij toen een andere spil geplaatst.

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen wordt vernoemd naar de polder die hij kan bemalen.

foto's

foto's