Molen van de Zuidpolder, Edam

Edam, Noord-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Molen van de Zuidpolder
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de Zuidpolder, thans op vrijwillige basis

adres
Burg. Versteeghsingel 2
1135 VT Edam
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Molen van de Zuidpolder via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
01156
oude dbnr.
B651
Meest recente aanpassing
| Foto roe
media-bestand
Molen 01156 Molen van de Zuidpolder (Edam)
Molen in de zeilen met nieuw rietdek
Mark Ravesloot (3-8-2015)

locatie

plaats
Edam
plaatsaanduiding
gemeente
Edam-Volendam, Noord-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Edam, sectie C, nr. 1741
geo positie
X: 132643, Y: 502623
N: 52.51083, O: 5.05789
biotoopwaarde
2 (bedenkelijk)
landschappelijke waarde
Door bebouwing en begroeiing is deze nogal beperkt geworden

contact en bezoek

bezoek/postadres
Burg. Versteeghsingel 2
1135 VT Edam
molenaar
Mark Ravesloot
telefoon
06-27349753
e-mail

website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Op afspraak

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Eiken achtkant op lage voet, gedekt met riet
kap
Gedekt met riet
inrichting

Houten vijzel Ø 1,60 m.
Woning in de molen

versieringen

Aardige baard, donkergroen geverfd, wit afgebiesd, met daarop het gemeentewapen van Edam, geflankeerd door twee gele cirkels met rode stip.

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
binnenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 40 houten rollen. Binnenkruirad.
vlucht
21,65 m.
vang
Vlaamse vang; 4 vaste stukken. Vngbalk met haak; vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 46 kammen
Bovenschijfloop 18 staven, steek 16,0 cm.
Onderbonkelaar 31 kammen
Vijzelwiel 30 kammen, steek 15,5 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 2,64

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
media-bestand
Roede 101, Beijk
Beijk
✉︎ 101 binnen 2023 nog niet binnen 21,50
media-bestand
Roede 102, Beijk
Beijk
✉︎ 102 buiten 2023 nog niet buiten 21,50
media-bestand
Roede 237, Derckx
Derckx
✉︎ 237 binnen 1978 1978 binnen aanw. 21,65
media-bestand
Roede 238, Derckx
Derckx
✉︎ 238 buiten 1978 1978 buiten aanw. 21,55
Pot ✉︎ 2434 binnen 1919 1960? binnen 1978 21,65
Pot ✉︎ 2808 binnen 1942 1942? binnen 1960? 21,60
wiekverbeteringen

Op deze molen is nooit een wiekverbetering toegepast.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 64, Gieterij Hardinxveld
Gieterij Hardinxveld
✉︎ 64 1995 1995 aanw. 05,20
Schretlen & Co, D.A. ✉︎ 243 1887 ? 1994
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
circa
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de Zuidpolder, thans op vrijwillige basis

omwentelingen
geschiedenis

In de vroege Middeleeuwen behoorde wat nu de Zuidpolder wordt genoemd waterstaatkundig gezien tot het noordelijk van Edam gelegen veenachtige gebied van de Zeevang. In dit gebied lag de IJe, een veenriviertje dat bij het huidige Volendam in de Zuiderzee uitstroomde en waarvan de monding als haven van Edam dienst deed.
Nadat deze haven door dichtslibbing onbruikbaar was geworden werd kort na 1357, als nieuwe uitweg naar zee, de huidige haven het Oorgat, gegraven. Hierdoor werd het zuidelijke deel van de Zeevang van de rest van het gebied afgesneden, wat later na de inpoldering tot de naam Zuidpolder zal hebben geleid. Blijkens een kaart uit 1630 lag de polder toen gemeen met de naburige polder Katwoude en was er nog geen molen aanwezig.

Het exacte bouwjaar van deze molen staat niet vast, maar waarschijnlijk is het rond 1635 geweest. Het vaak veronderstelde jaartal 1670 is vrijwel zeker niet correct, gezien de opbouw van het eiken achtkant met slechts één bintlaag. Nadien is er niets vernieuwd aan het staande werk, waardoor het zeer authentiek is. Wel zijn er, waarschijnlijk tijdens de vervijzeling, extra veldkruisen aangebracht om de constructie te versterken en achtkantstijlen aan de schepradzijde aangelast [foto 15 en 16]. Ook heeft de stutvang ooit veranderd in een Vlaamse vang, door een buikstuk aan te brengen.

Tussen 1864 en 1894 is de molen van een vijzel voorzien [foto 10 en 11]. In 1875 werd de bemaling van de polder versterkt met een stoomvijzelgemaal. In 1949 werd de capaciteit van dat laatste opgevoerd, waarna de windmolen buiten gebruik werd gesteld.

In 1962 volgde een beperkte restauratie (die de molen wel draaivaardig maakte).

In 1978 volgde veelomvattend herstel, met een maalvaardige molen als resultaat. Helaas is in diezelfde periode de omgeving van de molen, zowel door bebouwing als begroeiing, nogal slecht geworden, zodat er weinig kan worden gemalen.

De huidige, nieuw gegoten, bovenas kwam in september 1995 in de plaats van een vrij lichte Schretlen-as, waarvan op 12 december 1994 één van de ashuizen kraakte na problemen bij het doorschuiven van de roeden.

In 2014 werd de woning in de molen gerenoveerd. Hierbij werden twee ondertafelementdelen vervangen en een achtkantstijl aan de onderzijde aangelast [foto 14]. In één van de vervangen ondertafelementsdelen zat nog de uitsparing voor het lager van het oorspronkelijke scheprad. In 2015 zette men dit voort met uitgebreid herstel aan het binnenwerk maar ook kregen de kap en zes velden van het achtkant geheel nieuw riet. Hierna was nog uitvoerig herstel nodig van de waterlopen, die verkeerden namelijk in zeer matige staat. In augustus 2017 kon de molen weer water uitslaan.

Begin 2024 staat vervanging van beide roeden 'op de rol'. 

 

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen wordt wel aangeduid naar de polder die hij kan bemalen.

foto's

foto's