Molen Luctor et Emergo, Rijkevoort

geschiedenis

toestand

werkend

bouwjaar

1901

bedrijfsvaardigheid

Maalvaardig

bestemming

Het malen van graan, thans op vrijwillige basis.

voorganger

Eindhoven (De Rietvink)

omwentelingen

eigendomshistorie

De gemeente Land van Cuijk is eigenaar per 1-1-2022, daarvoor was dat de per die datum opgeheven gemeente Boxmeer.

geschiedenis

In 1900 vroeg Hermanus Verbruggen, een telg uit de molenaarsfamilie Verbruggen uit Sint-Hubert, toestemming om in Rijkevoort aan de Brink een motormaalderij op te richten. Deze werd uitgerust met twee koppel maalstenen en een houtzagerij. In het volgende jaar bouwde Hermanus achter de maalderij een ronde stenen stellingkorenmolen met drie koppel stenen. Bij de bouw maakte hij gebruik van onderdelen van een houtzaagmolen.
Thans wordt verondersteld dat het gaat om de in 1872 gesloopte molen De Rietvink te Zwijndrecht, die in 1874 werd herbouwd te Klein-Tongelre (Eindhoven) en rond 1900 alweer werd gesloopt.
In deze tijdbalk zitten echter enige gaten dus of dit echt klopt.......

Hoe dan ook: in de huidige molen is zeer veel hergebruikt materiaal te vinden: zeven achtkantstijlen, twee losse balken uit een krukgebint en twee vaste balken uit het kapgebint. Ook zijn veel kruisen en regels zijn nog altijd in gebruik als zolder- en/of vloerbalken. Op de steenzolder doet een stuk tussentafelement dienst als ondersteuning voor de koningspil, terwijl enkele tafelementstukken zijn verwerkt in de oude vloer van deze zolder. Ook zijn de plaats waar ooit twee andere koppel stenen zich bevonden nog steeds terug te vinden.
De kap van de molen is in zijn geheel afkomstig uit het westen. Slechts de achterkeuvelensbalk, met de inkepingen voor de stijltjes naast de vangstok, is vervangen en ligt op de graanzolder. Het bovenwiel is in zijn geheel bij de bouw een stuk vergroot - waarschijnlijk omdat men in Rijkevoort een grotere vlucht en dus meer vangkracht nodig had - waardoor veel verbindingen provisorisch zijn aangebracht.

In 1908 bouwde Jan Verbruggen ten noordwesten van de molen een woning. In 1912 bouwde zijn halfbroer Willem, die inmiddels de molen had overgenomen, een molenaarshuis op het oosten in Jugendstil (Willem Verbruggen was het enige kind uit het tweede huwelijk van Hermanus). Twee jaar later bouwde de familie Verbruggen aan de overzijde van de Brink een nieuw gedeelte aan de bakkerij, annex café en winkel, in dezelfde stijl als het molenaarshuis uit 1912. De drie gebouwen zijn nog altijd aanwezig en eigendom van de familie. Het gebouw is inwendig nog geheel in zestiger jaren-stijl.
Tragisch was, dat in 1916 een nichtje van Willem Verbruggen door een klap van de molen dodelijk werd getroffen.

Waarschijnlijk in de twintiger jaren zijn de schilderingen aangebracht op de het gaande werk op de steenzolder. De symboliek van de grote Brabantse vlag op de koningspil en de kleine Nederlandse vlag op de steenspil kan alleen in Brabant zijn aangebracht. Buiten deze schilderingen is de koningspil echter al een toonbeeld van vakmanschap. Met zijn vele overgangen van vierkant naar rond of naar achtkantig toont hij het kapitaal dat bij de bouw uitgegeven mocht worden.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de Maas de gehele winter van 44/45 een frontrivier. In de buurt van Rijkevoort stond Britse artillerie opgesteld. Vele militairen van de Royal Artillery hebben hun namen, woonplaats en een kerstwens geschreven in de blokjes van de Brabantse vlag op de koningspil.

Na 1945 veranderde er veel: in de jaren '50 werd het maalderijgebouw afgebroken en vervangen door een groter gebouw tussen molen en de (uit 1912 daterende) molenaarswoning. Ook werden twee steenkoppels verwijderd om meer ruimte te krijgen.

In 1972 voerde molenmaker Beijk uit Afferden een restauratie uit. Het betrof hier vooral de buitenzijde. Zo verdwenen de stroomlijnneuzen en werd een oude Potroede vervangen. De molen is tegenwoordig nog altijd de bezitter van drie fabrikaten roeden: Pot, Koppes (sinds 2016) en Fransen, zij het dat die laatste inmiddels dienst doet als lange spruit.

In 1989 werd de molen weer gerestaureerd. De gemeente Wanroij, die de molen in 1986 kocht van de weduwe Verbruggen, liet hem restaureren, wederom door Beijk uit Afferden. Zo werden kruivloer en vang gedeeltelijk vernieuwd; uitwendig het kapbeschot, stelling en  ophekking.

In juli 2014 is de molen stilgezet. Er waren problemen met het metselwerk: balkkoppen in de muren bleken door vocht aangetast; ook het houtwerk van het wiekenkruis is niet best meer. Later heeft men roeden en staartwerk tijdelijk verwijderd.
In oktober 2016 was, na een flinke restauratie, de molen weer maalvaardig. Men heeft balkkoppen van graanzolder en steenzolder aangegoten en vang en achterkeuvelens gerepareerd, de korte spruit is vervangen. De lange spruit, bestaande uit een oude Fransenroede, is hersteld. De oude Potroede werd na een uitvoerige reparatie opnieuw gestoken, de Derckxroede vervangen door een nieuwe gelaste roede van Koppes. Beide roeden heeft men voorzien van Van Bussel stroomlijnneuzen met remkleppen.
Binnen in is het steenrondsel nagezien en om de luitafel een afscherming gemaakt. Let wel: deze bestaat uit de oude ijzeren voering van het bovenwiel. Over hergebruik gesproken....