Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
Op afspraak
Eén koppel 16der en één koppel 14der blauwe stenen (de laatste naar keuze op de wind of de motor); eén koppel blauwe stenen (Ø 1 m.) op elektrische kracht; electrisch luiwerk,
jacobsladders, bloembuilen, mengketels, pletwals. Elektromotor Bauknecht 10 pk.
Eenvoudige baard, wit geverfd met dunne rode bies, met daarop "Joeswert" en de jaartallen "1855" en "1977".
Aan de noordwestkant is er een steen met daarop : "Joeswert 1855 N0.92"
Bovenwiel 63 kammen
Bovenbonkelaar 32 kammen
Kammenluitafel 37 kammen
Luiaswiel 21 kammen
Spoorwiel 106 kammen
Steenschijflopen 27 resp. 23 staven
Pelschijflopen 19 staven
Overbrengingsverhoudingen 1 : 7,73 en 1 : 9,07 (maalwerk) en 1 : 10,98 (pelwerk)
| fabrikant | roenummer | positie bouw | fabricagejaar | jaar gestoken | positie | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bremer | ✉︎ | 214 | binnen | 1977 | 1978 | binnen | aanw. | 21,25 |
Roede 215, Bremer
|
✉︎ | 215 | buiten | 1977 | 1978 | buiten | aanw. | 21,25 |
| onbekend | ✉︎ | ? | buiten | ? | 1908(?) | buiten | 1955 | 21,50 |
| onbekend | ✉︎ | ? | binnen | ? | 1904 | binnen | 1976 | 21,50 |
Vanaf 1900 heeft deze molen zelfzwichting gehad, eerst op één en vanaf 1905 op twee roeden. Bij de grote restauratie van 1976/77 is dit opnieuw aangebracht. Tussen 1981 en 1989 zijn de Oud-Hollandse voorzomen hiervan vervangen door het systeem Van Bussel met neusremkleppen.
| fabrikant | asnummer | fabricagejaar | jaar gestoken | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| NSBM Fyenoord | ✉︎ | g.n. | 1840 | 1904? | aanw. |
Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
De Molenstichting Winsum is eigenaar sinds 1993; daarvoor was dat de Molenstichting De Meeuw en Joeswert.
De molen werd in 1855 gebouwd door molenmaker W.D. Faber te Garnwerd. Jarenlang was deze molen als koren- en pelmolen in bedrijf en ook, onder molenaar Hedde de Groot, één van de best onderhouden molens van de provincie Groningen.
Dat duurde tot 1955, toen de molen 100 jaar bestond: op 10 december dat jaar brak tijdens het malen de buitenroede. In zijn val beschadigde dat end de lange spruit (de rechter lange schoor brak ook) en de stelling. De Groot probeerde vervolgens fondsen te vinden om zijn molen te herstellen maar kreeg geen gehoor, ook niet bij de socialistische burgemeester van Feerwerd en gaf het na enige tijd gedesillusioneerd op. Hij verkocht zijn molen aan Jan Keizer, voorheen molenaar te Staphorst, maar ook die slaagde er niet in, iets aan de situatie te veranderen.
Hiermee werd de Joeswert van een zeer fraaie en verzorgde molen een krepeergeval. Rond 1969 was de situatie zeer slecht: de stelling geheel verdwenen en grote gaten in de bekleding van de romp.
In 1976 werd begonnen met een restauratie en die werd, gezien de toestand van de molen, buitengewoon omvangrijk: nieuwe kap, roeden en stelling en het achtkant werd eveneens grondig nagekeken. Op 29 april 1978 werd de geheel herstelde molen feestelijk in gebruik genomen.
In 1979 werd deze molen productiemolen: Rolf Wassens startte hier zijn maalbedrijf. Na ongeveer 20 jaar intensief te zijn bemalen raakte de onderhoudstoestand achterop, waardoor malen op windkracht tijdelijk niet meer mogelijk was: Wassens moest het een tijd alleen met de motor stellen.
In april 2010 werden beide roeden gestreken en de kap vervolgens naast de molen neergezet, om daar ter plekke te worden gerestaureerd. De bovenas (zie ook verderop in deze tekst) verliet tijdelijk de kap, om geheel nieuwe vulstukken te krijgen. In december 2011 werd de geheel herstelde kap herplaatst. Kort daarna was de molen weer maalvaardig.
Helaas lukte het na 1 januari 2017, toen Rolf Wassens zijn werkzaamheden als molenaar min of meer af wilde bouwen, niet om het maalbedrijf op een soortgelijke basis voort te zetten. Anno 2024 maalt de Joeswert nog wel, maar nu op vrijwillige basis: men maalt voornamelijk spelt.
De bovenas hier is een bijzonder geval: deze Fyenoord-as behoort tot de oudste nog bestaande gietijzeren assen van Nederland, duidelijk ouder dan de Joeswert en moet daarom afkomstig zijn van een andere (tot op heden niet bekende) molen. De in oorsprong zeer korte as is met lange vulstukken tot aan de penbalk verlengd en heeft een losse metalen pen en moet hier in of vóór 1904 gestoken zijn. De originele pen is er, kennelijk om de zaak beter pasbaar te maken in de houten vulstukken, afgeslagen.
Ten aanzien van de zelfzwichting kan ook het nodige worden opgemerkt: '1905 voor het laatst met zeil gewerkt' staat op het bovenwiel geverfd. Bekend is, dat de houten roeden in 1904 resp. 1905 (hoewel voor die roede ook 1908 wordt genoemd) zijn vervangen door ijzeren. Maar ook staat in 'De Molenaar' van 28 oktober 1903 dat Feerwerd al vanaf 1900 zelfzwichting had, aangebracht door molenmaker Noordewier uit Niezijl. Gezien de aantekening op het bovenwiel moet dan worden aangenomen dat in 1905 de tweede roede voorzien is van zelfzwichting, in 1900 de eerste.
Eigenaren van de molen waren o.a.:
Gatse de Groot (1892 - 1921)
H. de Groot (1921 - 1961)
G. Keizer (1961 - 1967)
gemeente Ezinge (1967 - 1974)
Molenstichting De Meeuw en Joeswert (1974 - 1993)
Molenstichting Winsum (1993 - heden).
Op oude kaarten komt de naam Joeswert (of Joeswerd) voor als naam van de polder direct ten zuiden van de molen. Een paar kilometer zuidelijker staat aan de Meedenerweg een boerderij met dezelfde naam.
Op de in 1978 grotendeels vernieuwde waaierij stond een rijmpje te lezen:
„Wat suist en bromt het ons om d’oren
Als men het pellen gaat aanhoren.
De wieken huilen door de lucht
De kammen brommen door de staven
Als alles gaat met zulk een vlucht.
De gerst die gaat men hier afpellen
Door stenen die in ‘t ronde snellen.
Zo pelt men door ons lichaam krachten
Bij dagen en ook bij nachten
Wijl de aarde ons in ‘t ronde draait".
Gijs Dinand Nienhuis (01-11-2024)
De steen aan de noordwest kant van Joeswert , niemand weet waar No.92 voor staat.
Henk Postema (28-9-2022)
Henk Postema schrijft: tijdens een middagje malen hing er net een fijne meelwolk sprookjesachtig belicht door de invallende zon.
Gijs Dinand Nienhuis (09-02-2024)
Een van de twee pelstenen van Joeswert tijdens het schoonmaken.
