Molen De Zuidmolen, Groesbeek

Groesbeek, Gelderland
b

korte karakteristiek

naam
De Zuidmolen
modeltype
Ronde molen, beltmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
1949
bedrijfsvaardigheid
In herstel (zie 'Geschiedenis')
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf. 

adres
Herwendaalseweg 1
6562 AG Groesbeek
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
00276
oude dbnr.
B217
Meest recente aanpassing
| Geschiedenis
media-bestand
Molen 00276 De Zuidmolen (Groesbeek)

Bram Westerink (22-10-2024) 
De molen staat in de steigers voor restauratie. De staart is verwijderd.

locatie

plaats
Groesbeek
gemeente
Berg en Dal, Gelderland
streek
Rijk van Nijmegen
kadastrale aanduiding
Gemeente Groesbeek, sectie L, nr. 4083
geo positie
X: 192715, Y: 420647
N: 51.77322, O: 5.93365
biotoopwaarde
4 (aanvaardbaar)
landschappelijke waarde
Niet onbelangrijk maar de molen staat behoorlijk ingesloten door allerhande bebouwing

contact en bezoek

bezoek/postadres
Herwendaalseweg 1
6562 AG Groesbeek
molenaar
Hans Jochijms / Gerard Rikken
telefoon
06-52689083
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

In de regel zaterdag. 

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
ja
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Zuidmolen via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Ronde molen, beltmolen
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen; belt deels afgegraven en vervangen door pakhuis
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Eén koppel 16der kunststenen en één koppel ?der stenen; graanreiniger; elevator; duwregulateur; elektrisch gedreven maalstoel; silo's; sleepluiwerk (met autoband)

versieringen

Aardige baard met drie wolkvormige rondbogen, groen geverfd met witte rand en in witte blokletters "DE ZUIDMOLEN".

Aardige achterbaard met drie rondbogen, groen met witte rand. In grote cijfers/letters "18 ANNO 57"

plaats bediening
beltmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Engels; kruilier (elektrisch aangedreven) met rondgaande ketting
vlucht
25,00 m.
vang
Vlaamse vang (vangbalk boven het voeghout); vangbalk met haak; vangtrommel
overbrenging

Bovenwiel 69 kammen
Bovenschijfloop 37 staven, steek 13 cm.
Spoorwiel 84 kammen, steek 11 cm.
Steenschijfloop 26 staven
Overbrengingsverhouding: 1 : 6,02

hoogte
van de belt: 2,60 m.
wiekvorm
Systeem Fauël met Ten Havekleppen en neusremkleppen op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Groot Wesseldijk ✉︎ 8 buiten 1984 1984 buiten aanw. 25,00
Groot Wesseldijk ✉︎ 9 binnen 1984 1984 binnen aanw. 25,00
Pot ✉︎ ? binnen ? 1949 binnen 1984 25,00
Pot ✉︎ ? buiten ? 1949 buiten 1984 25,00
wiekverbeteringen

In 1937 is deze molen op beide roeden voorzien van het systeem Van Bussel met remkleppen; dit werd in 1949 wederom aangebracht.
In 1984 werd op beide roeden het systeem Fauël (fokwieken) aangebracht, hier met - hoogst uitzonderlijk - ook op alle vier de enden een Ten Haveklep. Daarnaast hebben de vier enden ook neusremkleppen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
NSBM Fyenoord ✉︎ g.n. ? 1949? aanw. 04,40
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
wederopbouw
Ingrijpend herstel na zware stormschade.
bedrijfsvaardigheid
In herstel (zie 'Geschiedenis')
bestemming

Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf. 

molenmaker
J. Heyne (1857) Fa. Adriaens, Weert (1949)
omwentelingen
geschiedenis

Deze molen is gebouwd op initiatief van Johan Heyne, op dat moment bakker en tapper. Een eerdere poging om in Groesbeek een molen te bouwen had hij in 1842 gedwarsboomd gezien door de plaatselijke instanties. In 1857 probeerde hij het opnieuw en toen gaven de Groesbeekse notabelen hem met tegenzin toestemming: Heyne had toen namelijk eerst bij Gedeputeerde Staten zijn recht gekregen en toen kon het niet worden geweigerd. 
De aanloopproblemen naar de oprichting van een molen hangen waarschijnlijk samen met de al aanwezige plaatselijke molenaar Jacobs, met wie Heyne al eerder problemen had gekregen. 

Heyne bleef ongehuwd en heeft zijn molen later verkocht aan zijn neef Coenraad Bodenstaff. Deze vertrok later naar Duitsland, vermoedelijk omdat hij gedwongen was, zijn bezittingen te verkopen omdat hij borg had gestaan voor een onderneming van een Duitsland wonende broer. 
Zo kwam de molen in 1894 in bezit van de familie Jochijms. 

Nadat in 1937 een houten roede gebroken was, liet Jochijms de molen direct herstellen. Toen kreeg de molen ook het systeem Van Bussel. 

De molen overleefde de Tweede Wereldoorlog zonder al teveel schade, opmerkelijk in een streek waar in de laatste fase sprake was van veel oorlogsgeweld en van sommige andere molens vrijwel niets overeind bleef. Deze molen kon in die periode de bevolking dan ook grote diensten bewijzen. 
In 1947 voltrok zich alsnog een ramp: door een windhoos raakte de molen zwaar beschadigd. Met kunst- en vliegwerk werd alles door de fa. Adriaens uit Weert weer maalvaardig gemaakt. Op 29 oktober 1949 werd de herstelde molen feestelijk in gebruik genomen en bleef daarna steeds in bedrijf.

De molen werd in 1976 en in 1983/84 gerestaureerd; bij die laatste gelegenheid werd de as doorboord en de molen, als eerste en tot nu toe enige in Nederland, op beide roeden voorzien van Ten Have-kleppen. De fokken en Ten Havekleppen bleven hier op advies van de molenmaker onbehandeld. Na bijna 30 jaar verkeerde dit nog steeds in goede staat en het heeft al veel kostbare schilderbeurten bespaard!

Na lang als bedrijfsmolen te hebben gefungeerd, werd in latere jaren de molen alleen nog gebruikt om meel van elders te mengen en te verpakken. Daar was de molen zelf niet meer voor nodig en draaien was er ook steeds minder bij. 

In oktober 2023 maakte de eigenaar een start met het weer op de kaart zetten van de molen: na een grondige schoonmaakbeurt door vrijwilligers draaide de molen voor het eerst weer op 4 november 2023, de Gelderse Molendag. Intussen werd gewerkt aan een plan om de molen weer geheel draai- en maalvaardig te krijgen maar snel werd duidelijk dat daar meer voor nodig was.

Eind 2024 staat de stenen romp geheel in de steigers en daartoe is ook de staart, op de spruiten na, verwijderd. 

Technische bijzonderheden
De staartbalk en lange spruit zijn van geklonken ijzer gemaakt; de korte spruit is gelast. Eén steenschijf is voorzien van nylon staven.
De molen is vanouds uitgerust geweest met een vangtrommel; die trommel is hier zo aangebracht dat het vangtouw toch achter de molen moet worden bediend. Een opmerkelijk detail: de vanghaak beweegt niet in lijn met de vangbalk, maar zwaait naar rechts uit. 

Eigenaren van de molen:
Johan Heijne (1857 - 1885)
Coenraad F.J. Bodenstaff (1885 - 1894)
Jacobus Jochijms (1894 - 1926)
Piet Jochijms Jac.zn (1926 - 1954) 
Fa. P. Jochijms (Piet Jochijms met zijn zonen Jsn en Wim) (1954 - 1969) 
Jan Jochijms Pzn. (1969 - 1989)
Jan Kersten (1989 - 1993)
Ludwig v.d. Grinten (1993 - 2000)
Stichting De Zuidmolen (2000 - heden).

aanvullingen

unieke eigenschap

De enige molen in Nederland met op beide roeden Ten Havekleppen.

literatuur

G. Driessen (ed.), De Groesbeekse korenwindmolens en hun mulders, deel 2. De Zuidmolen, 1857 – 2007. 150 jaar molen- en dorpsgeschiedenis (Groesbeek 2007).

foto's

foto's