Bemalen van de polder Fatum, thans op vrijwillige basis.
Fred van Geest (11-10-2023)
De molen na de recente restauratie van 2022.
Op afspraak
Houten vijzel (bilinga) Ø 0,90 m., met drie gangen
Bovenwiel 33 kammen
Bovenbonkelaar 17 kammen, steek 11,5 cm.
Onderwiel 24 kammen
Vijzelwiel 25 kammen, steek 9,5 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 1,86
| fabrikant | roenummer | positie bouw | fabricagejaar | jaar gestoken | positie | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Derckx | ✉︎ | 627 | buiten | 1989 | 1990 | buiten | aanw. | 11,60 |
| Derckx | ✉︎ | 628 | binnen | 1989 | 1990 | binnen | aanw. | 11,46 |
Rond 1939 had deze molen zelfzwichting op beide roeden, dit alles bedienbaar door de bovenas. Rond 1957 kreeg de buitenroede daarbij fokken. Later moet de binnenroede weer 'gewoon' Oud-Hollandse opgehekt zijn geraakt. Ook is op een zeker moment de zelfzwichting verwijderd, door eenvoudigweg de kleppen weg te halen.
In 1975 is dit alles gewijzigd in 'gewoon' Oud-Hollands. In een latere fase zijn de fokken in ere hersteld, maar nu op de binnenroede. De zelfzwichting keerde niet meer terug.
| fabrikant | asnummer | fabricagejaar | jaar gestoken | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Gieterij Hardinxveld | ✉︎ | 30 | 1989 | 1990 | aanw. |
Bemalen van de polder Fatum, thans op vrijwillige basis.
Spinnekopmolen Fatum is een van de twee spinnekopmolens die Tzum rijk is; deze molen bemaalde tot de ruilverkaveling de Fatumerpolder.
Het oorspronkelijke bouwjaar is niet bekend. In 1914 is de molen gedeeltelijk verbrand; het onderhuis vertoont binnen nog altijd brandsporen.
Dat deze molen nog bestaat is vermoedelijk te danken aan het mislukken van een reorganisatie van de waterschappen rond het dorp Tzum. In 1910 werd een eerste vergadering hierover gehouden; uiteindelijk stemde de overgrote meerderheid van de betrokkenen er niet mee in. In 1924 werden de plannen definitief opgegeven.
In 1989 is de molen gerestaureerd door de fa. Westra. De oude metalen buitenroede was zo slecht dat hij bij het strijken knikte; de houten binnenroede was ook niet meer bruikbaar. Verder kwamen er onder meer een nieuwe schroef en schroefbak, staart, hangers, windpeluw, steenburrie, kap en onderbonkelaar. Het bovenhuis werd rechtgezet en de speling van de koker opgevuld. De molen kreeg een gegoten ijzeren as ter vervanging van de oude constructie-as.
Van de verankering van de molen, bestaande uit vier kettingen aan de hoekstijlen, verbonden met een ring en daardoorheen een in de grond ingegraven balk, bleken de balken compleet vergaan en ook deze werden vernieuwd.
Sinds de laatste restauratie (2022) draait de molen niet langer in circuit, maar kan weer uitmalen op de boezem en functioneren als hulpbemaling van de polder.
Opmerkelijk is, dat deze spinnekop zeer lang zelfzwichting had, bedienbaar door een (doorboorde) constructie-as (ongetwijfeld ter vervanging van een houten as). Ook kreeg één van de roeden later fokken. De conclusie moet luiden, dat de polder veel in deze kleine molen heeft geïnvesteerd.
Het waterschap, waarvoor in het begin van de 20ste eeuw plannen werden ontwikkeld maar uiteindelijk niet doorging (zie 'Geschiedenis'), zou eerst "Fatum" en later "Teetlum" worden genoemd. Mogelijk is dit blijven hangen en heeft deze molen thans daardoor deze naam.
De Utskoat nr. 56 (dec. 1989); nr. 57 (maart 1990) en nr. 58 (juni 1990).
