Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
Zaterdag 10.00 - 16.00 uur en de laatste zondag van de maand (koopzondag) 12.00 - 17.00 uur en ook op afspraak.
Groepen van 10 personen € 25,-. Elke persoon meer € 2,50 p.p. Aanmelden via www.molenbataaf.nl.
Meel te koop.
In de expositieruimte staan de Scholtegoederen van Winterswijk centraal.
Aanmelden via www.molenbataaf.nl
Eén koppel 16der blauwe en één koppel 16der kunststenen; regulateur; sleepluiwerk
Eenvoudige baard, donkergroen geverfd, met in grote letters het opschrift 'Bataaf'.
Martin E. van Doornik (13-04-2024)
De windvaan
Bovenwiel 69 kammen
Bovenbonkelaar 36 kammen, steek 11,5 cm
Spoorwiel 79 kammen
Steenschijflopen 21 en 24 staven, steek: 10,5 cm
Overbrengingsverhouding 1 : 7,21 / 1 : 6,31
| fabrikant | roenummer | positie bouw | fabricagejaar | jaar gestoken | positie | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Vaags | ✉︎ | 193 | buiten | 2008 | 2010 | buiten | aanw. | 23,20 |
| Vaags | ✉︎ | 194 | binnen | 2008 | 2010 | binnen | aanw. | 23,20 |
In 1937 kreeg deze molen op beide roeden het systeem Dekker; de binnenroede bovendien met de toen volslagen nieuwe Ten Haveklep.
Bij de reconstructie van 2010 is de opzet van 1937 gekopieerd.
| fabrikant | asnummer | fabricagejaar | jaar gestoken | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|
As 13, Geraedts
|
✉︎ | 13 | 2009 | 2010 | aanw. | 05,35 |
Het malen van graan, thans op vrijwillige basis
De Stichting Molen de Bataaf is eigenaar sinds 2003, daarvoor was dat vanaf 1849 de familie Te Lintum.
Op 28 augustus 1800 kwamen verscheidene mensen bijeen na een oproep van de hervormde kerk: men wilde een windmolen bouwen om met de opbrengst hiervan de predikanten te kunnen betalen. Men was het hier snel over eens: reeds op 27 september werd met het werk begonnen.
De kosten van de bouw bedroegen ƒ 3.255,--; op 2 juni 1801 werd het eerste graan gemalen.
In 1859 werd de familie Te Lintum eigenaar en die zou dat tot in de 21ste eeuw blijven.
Nadat de molen in 1930 buiten bedrijf was gekomen en daardoor ook in minder goede staat geraakt, volgde in 1937 een grote opleving mét een primeur: molenmaker Gerrit Jan ten Have uit Vorden introduceerde hier een nieuw wieksysteem (dat later zijn naam zou krijgen).
Het was een opmerkelijk systeem: duidelijk geïnspireerd op wat Kurt Bilau jaren eerder had bedacht maar de lange draaibare zwichtklep was hier in hout uitgevoerd, dus veel lichter en goedkoper dan de geheel metalen Bilauklep. Bij De Bataaf werd dit toegepast in combinatie met het systeem Dekker, hetgeen uitzonderlijk is gebleven: latere molens met het Ten Havesysteem kregen vrijwel altijd een stroomlijnneus die leek op die van Van Bussel. Op 'De Bataaf' was het hoe dan ook een groot succes: volgens molenaar Te Lintum draaide de molen al bij matige wind 'als een spoortrein'.
Dit nieuwe gebruik van de windkracht duurde ruim 20 jaar: tot 1958. Daarna volgde stilstand en werd het bedrijf van Te Lintum omgebouwd tot een moderne maalderij, met ook dramatische gevolgen voor de molen. In 1963 volgde onttakeling: wiekenkruis, as en het grootste deel van het binnenwerk werden verwijderd door molenmaker Guus Beckers (Bredevoort). De Bataaf werd, als romp met kap, omhulsel voor een silo en raakte langzamerhand geheel door andere bedrijfsgebouwen ingesloten.
Plannen om De Bataaf weer in oude staat te herstellen waren er al vanaf ca. 1980. De twee uitgaven van het Gelders Molenboek (1968 en 1982) lieten Winterswijk zien als een gemeente van voornamelijk molenrestanten (en De Bataaf was daar maar één van...).
In 2001 werd Stichting Molen de Bataaf opgericht met het doel, de molen weer in oude luister te herstellen. Dit laatste lukte, nadat de maalderij van Te Lintum was opgeheven en de familie de molenromp voor een symbolisch bedrag aan deze stichting had verkocht.
Molenaar Appie te Lintum overleed in maart 2010. Hij had het begin van de herbouw nog meegemaakt maar mocht de voltooiing helaas niet meer beleven.
Op 17 mei 2010 werd de herboren Bataaf officieel in gebruik genomen. De molen is gereconstrueerd volgens de situatie van 1937, dus met Dekkerwieken in combinatie met de Ten Haveklep. Het mechaniek wordt niet via een doorboorde as bediend, maar - net als 1937 - door een zwichtring achter de askop.
Enige jaren na de ingebruikname besloten de molenaars om op de buitenroede weer zeilen te gaan voeren.
De naam van deze molen heeft ongetwijfeld te maken met de politieke omwenteling die zich rond 1800 had voltrokken in wat tegenwoordig Nederland is. "Bataafse Republiek" was toen de naam van de (tijdelijke) staatsvorm. De molen heeft die naam, ook toen allang geen sprake meer was van een republiek, behouden.
De eerste molen die het systeem Ten Have kreeg, hier - bijzonder - in combinatie met het systeem Dekker.
Nel Scholten-Ballast, 'De Gelderse familie Te Lintum', in: Molens nr. 66 (2002) pp. 10 - 13.
De Bataaf had (en heeft), zo wordt beweerd, het sterkste achtkant van de hele omgeving. Dit werd kort nadat deze molen voorzien was van de Ten Havekleppen treffend bewezen. Molenaar Te Lintum maalde op een dag bij krachtige wind en was uiteraard gewend dat de molen geen krimp gaf. Wat hij niet opmerkte was de sterk toenemende wind, dit omdat de Ten Havekleppen hun werk goed deden. Maar op een zeker moment stonden die kleppen volkomen dwars en remden dus op vol vermogen!
Toen het achtkant onder die omstandigheid tóch even kraakte, ging Te Lintum buiten kijken: zijn molen stond nog steeds dapper te malen, maar zijn schuur was omgewaaid...
(Dit verhaal komt van wijlen Frans Gunnewick te Vragender!).
Bjorn Jannink (2-3-2024)
Detail van de Dekkerwiek met Ten Have klep
Martin E. van Doornik (13-04-2024)
Het Dekker/Ten Have-systeem van achteren gezien met spanveer.
Martin E. van Doornik (13-4-2024)
Doordat de beltmuren niet gevoegd zijn, ontstaat er een bloemrijke flora.
Bjorn Jannink (2-3-2024)
Bjorn Jannink (2-3-2024)
Martin E. van Doornik (13-4-2024)
Onderin de belt is er een expositieruimte ingericht. Links de oude muur van de molen.