Molen Kleine (Tiendweg) Molen, Streefkerk

Streefkerk, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Kleine (Tiendweg) Molen
modeltype
Wipmolen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig in circuit
bestemming

Vh. Bemalen van de polder Streefkerk en Kortenbroek (1e trap), thans buiten bedrijf, woning

adres
Beneden Tiendweg 7
2959 BA Streefkerk
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van Kleine (Tiendweg) Molen via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
01493
oude dbnr.
B1119
Meest recente aanpassing
| Geschiedenis
media-bestand
Molen 01493 Kleine (Tiendweg) Molen (Streefkerk)
Cees van der Wal (5-6-2018)
Foto van de vernieuwde molenwerf. Molenwerf is in het voorjaar van 2018 weer terug gebracht naar situatie van voor 1955. D.w.z. grind en een houten hek aan de noordkant.

locatie

plaats
Streefkerk
plaatsaanduiding
gemeente
Molenlanden, Zuid-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Streefkerk, sectie E, nr. 307
geo positie
X: 110308, Y: 434365
N: 51.89601, O: 4.73790
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Zeer groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Beneden Tiendweg 7
2959 BA Streefkerk
molenaar
Cees van der Wal
telefoon
0623708232
website
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Wanneer de molen draait en op afspraak.

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
ja
bijzonderheden

constructie

modeltype
Wipmolen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Ondertoren gedekt met riet, op veldmuren van 0,25 m.
kap
Bovenhuis zwart geteerd
inrichting

Open ijzeren scheprad buiten de molen, Ø 5,70 m.; breed 0,48 m.
Woning in de molen

plaats bediening
grondzeiler
plaats kruiwerk
middenkruier
kruiwerk
Zetelkruiwerk. Kruirad met hoge bank.
vlucht
24,60 m.
vang
Vlaamse vang; 4 vaste stukken, Vangbalk met haak; evenaar.
overbrenging

Bovenwiel 58 kammen
Bovenschijfloop 31 staven
Onderschijfloop 23 staven
Onderwiel 78 kammen
Overbrengingsverhouding 1, 81 : 1

hoogte
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Derckx ✉︎ 227 buiten 1977 1978 buiten aanw. 24,60
Derckx ✉︎ 228 binnen 1977 1978 binnen aanw. 24,50
wiekverbeteringen

Deze molen heeft van 1935 tot 1977 op de binnenroede het systeem Dekker gehad. Bij de grote restauratie van 1977/'78 is weer Oud-Hollandse ophekking aangebracht.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 302, Penn & Comp, F.J.
Penn & Comp, F.J.
✉︎ 302 1865 1865? aanw. 05,42
wateras
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
onbekend ✉︎ ? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
onb.
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig in circuit
bestemming

Vh. Bemalen van de polder Streefkerk en Kortenbroek (1e trap), thans buiten bedrijf, woning

molenmaker
Fa. de Gelder, Arkel (1977/78)
omwentelingen
eigendomshistorie

De Stichting tot Instandhouding van Molens in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden (allang kortweg 'SIMAV' genoemd) is eigenaar sinds 1957, daarvoor was dat de polder Streefkerk & Kortenbroek

geschiedenis

Deze molen maakte als ondermolen deel uit van de uit vijf molens bestaande tweetrapsbemaling van de polder Streefkerk c.a. Drie onder- en twee bovenmolens maalden het water via een hoge boezem uit op de Lek. 

Het bouwjaar is niet bekend (zoals veel van het oudere verleden van deze polder helaas niet is), in ieder geval was hij in 1751 aanwezig.
In 1775 werd het maken van een nieuwe stenen wielbak aanbesteed. Of dit is uitgevoerd is twijfelachtig, want op 15 februari 1786 vond eveneens een openbare inschrijving plaats voor het vernieuwen ervan. Laagste inschrijver was Ary van Spijk, aan wie het werk voor ƒ 439,-- werd gegund. 
In 1838 blijkt het scheprad te zijn ondergebracht in een ijzeren ommanteling. In een bestek van uit te voeren onderhoud aan de molen wordt deze overkapping 'het kabbelhuis' genoemd.
In 1855 werden aan de molen een nieuwe bovenzetel, steenburrie, vier nieuwe klossen om de koker en een nieuw storm- en trapbint aangebracht. Of dat een gevolg was van de schade die de molen op 17 augustus 1854 opliep, is niet duidelijk. Toen moet er namelijk brand zijn geweest.

In oktober 1935 kocht het polderbestuur een gebruikte binnenroede die door molenmakerij Gebr. van Beek uit Nieuwe Wetering werd  voorzien van het systeem Dekker. Een groot succes werd het niet: al op 19 november liet het polderbestuur aan de molenmakers weten, niet erg tevreden te zijn omdat de molen erg onregelmatig draaide en bij rukwinden 'holde'. Werd de molen iets uit de wind gekruid dan klapperden de zeilen weer. Onderhandelingen met Van Beek hadden echter geen resultaat. Het wieksysteem bleef gehandhaafd en de nukken ervan nam men op de koop toe.

Met de keuze voor elektrische bemaling kwam in 1951 een einde aan het actieve bestaan van één van de interessantste molengroepen van Nederland. Nadat de molens buiten bedrijf waren gesteld, volgde verhuur als weekendverblijf, maar de toestand van de molens, waaraan daarna geen enkel onderhoud meer werd verricht, ging snel achteruit.
Omdat sloop van alle vijf molens dreigde, werd in 1957 de Stichting tot Instandhouding van Molens in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden opgericht. Vervolgens kocht deze stichting de vijf molens voor een symbolisch bedrag aan.
Voorlopig gebeurde er echter niets: om vijf molens te kunnen redden was zeer veel geld nodig en dat was er in eerste instantie niet. De problemen hier werden nog groter: in 1962 ging de Hoge Tiendwegmolen, één van de twee bovenmolens, door brand verloren. Pas vroeg in de jaren '70 kon de Achtkante Molen als eerste van de vier overgeblevene gerestaureerd worden en toen waren er ook plannen voor de andere drie. 

Voor de Kleine Tiendwegmolen, zoals hij meestal werd genoemd (tegenwoordig doorgaans beperkt tot 'Kleine Molen') was het bijna te laat: toen men in 1977 aan restauratie begon, verkeerde deze als gevolg van 25 jaar verwaarlozing in ruïneuze staat. Herstel was dan ook zeer ingrijpend: de gehele kap, constructiedelen van het bovenhuis, wiekenkruis, staart, het rietdek van de ondertoren, kozijnen, ramen en deuren en de schoepen van het scheprad moesten worden vernieuwd. Daarbij kwam ook nog een groot deel van het metselwerk van de waterlopen. Het in deze streek wat ongebruikelijke, maar voor de molen wel karakteristieke kabbelhuis werd verwijderd. Het scheprad wordt sindsdien half omsloten door een houten schot.
De kosten van deze restauratie bedroegen ƒ 300.127,73. Op 25 september 1978 werd de molen feestelijk in gebruik gesteld.

Omdat hoge boezem én de twee bovenmolens verdwenen zijn (de Sluismolen, de tweede bovenmolen van deze polder, was in 1979 afgebrand, na eerder al te zijn ontdaan van wiekenkruis en bovenas), is uitmalen voor deze molen niet meer mogelijk: er is circuitbemaling voor de waterverversing van de polder Streefkerk en Kortenbroek.

Net als bij de overige wipmolens van deze polder zijn de onderste kapdelen niet rechtstreeks op de daklijsten genageld maar op een horizontaal liggende plank die rust op enkele klossen welke zijn aangebracht tegen de buitenzijde van de daklijsten.

In 2010 onderging deze molen grondig herstel aan de waterlopen en werden diverse balken in het bovenhuis behandeld tegen schade, veroorzaakt door de bonte knaagkever.

aanvullingen

toelichting naam

De naam "Kleine Tiendwegmolen" wordt tegenwoordig meestal beperkt tot "Kleine Molen". Met zijn vlucht van 24,60 meter is deze molen inderdaad de kleinste van de (ooit vijf) molens van deze polder. 

trivia

Op 9 december 1939 verbrandde bij deze molen de penbalk (nadat het achterlager heet was gelopen); van de Oude Weteringmolen sneuvelde drie dagen later een roede (zie bij die molen, onder 'Trivia'). Aldus kwam de bemaling van deze polder tijdelijk in ernstige problemen. 

foto's

foto's