Molen Broekmolen, Streefkerk

Streefkerk, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Broekmolen
modeltype
Wipmolen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de afdeling Kortenbroek van de polder Streefkerk en Kortenbroek, thans op vrijwillige basis; woning

adres
Achterdijk 1
2959 LC Streefkerk
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
01496
oude dbnr.
B1116
Meest recente aanpassing
| Streek
media-bestand
Molen 01496 Broekmolen (Streefkerk)

Jan de Witte (17-4-2024)

locatie

plaats
Streefkerk
gemeente
Molenlanden, Zuid-Holland
streek
Alblasserwaard
kadastrale aanduiding
Gemeente Streefkerk, sectie A, nr. 2054
geo positie
X: 110675, Y: 432851
N: 51.88243, O: 4.74343
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Bijzonder groot

contact en bezoek

bezoek/postadres
Achterdijk 1
2959 LC Streefkerk
molenaar
Emile Noothout
telefoon
SIMAV 0184-681178
website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

In de regel zaterdag en op afspraak

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van Broekmolen via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Wipmolen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Ondertoren gedekt met riet
kap
Bovenhuis zwart geteerd; kap gedekt met gepotdekselde planken
inrichting

Open ijzeren scheprad buiten de molen, Ø 5,50 m.; breed 0,46 m.
Woning in de molen

versieringen

Bovenhuis en wiekenkruis van deze molen zijn geheel vrijwel geteerd, met als opvallende accenten de witte borstnaald en consoles.

plaats bediening
grondzeiler
plaats kruiwerk
middenkruier
kruiwerk
Zetelkruiwerk; kruirad
vlucht
25,25 m.
vang
Vlaamse vang; 5 vaste stukken. Vangbalk met haak; evenaar.
overbrenging

Bovenwiel 68 kammen
Bovenschijfloop 35 staven, steek 12,8 cm.
Onderschijfloop 23 staven
Onderwiel 94 kammen, steek 15,4 cm.
Overbrengingsverhouding 2,10 : 1

hoogte
wiekvorm
Systeem Fauël met steekborden op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 350 binnen 2021 2022 binnen aanw. 25,25
Straathof ✉︎ 351 buiten 2021 2022 buiten aanw. 25,25
media-bestand
Roede 408, Derckx
Derckx
✉︎ 408 buiten 1981 1981 buiten 2021 25,00
media-bestand
Roede 409, Derckx
Derckx
✉︎ 409 binnen 1981 1981 binnen 2021 24,80
Pot ✉︎ 1087 buiten 1877 1877? buiten 1981 24,40
Pannevis ✉︎ g.n. binnen ? binnen 1981 24,40
wiekverbeteringen

Deze molen kreeg in 1948, als eerste poldermolen in Nederland, op beide roeden het systeem Fauël (fokwieken). In eerste instantie waren dat vaste fokken, later kwamen er steekborden.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As ?, Sterkman & Zn, wed. A.
Sterkman & Zn, wed. A.
✉︎ ? 1864 1872 aanw. 05,58
wateras
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
onbekend ✉︎ ? aanw.
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
Op deze plaats was in 1581 al een molen aanwezig; de molen is dus ouder. 1514 wordt als mogelijk oorspronkelijk bouwjaar ook wel genoemd.
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Bemalen van de afdeling Kortenbroek van de polder Streefkerk en Kortenbroek, thans op vrijwillige basis; woning

molenmaker
Fa. De Gelder (2011)
omwentelingen
eigendomshistorie

De SIMAV is eigenaar sinds 1-02-2008; daarvoor was dat het Waterschap Rivierenland vanaf 2005. 

geschiedenis

Op de plaats van de huidige molen stond vóór 1581 al een molen: in een resolutie uit dat jaar, handelend over de schouw van het waterschap Streefkerk en Kortenbroek, is al sprake van ‘de Broeckmolen’. Sommigen beweren dat er al sinds 1514 een Broekmolen heeft bestaan. 

Deze molen bemaalde alleen het gedeelte Kortenbroek van de polder Streefkerk en waterde uit op de lage boezem van de Overwaard. Een veel groter deel van de polder werd bemalen door vijf molens, die in twee trappen via een hoge boezem het water loosden op de Lek. 

In 1948 kreeg deze molen het toen vrijwel nieuwe systeem Fauël, beter bekend geworden als de fokwiek maar er gebeurde daarbij nog iets: zowel vóór als na het aanbrengen van de fokken heeft men uitvoerige metingen verricht omtrent de effecten van dit systeem. Uit dit onderzoek bleek dat deze molen dankzij de fokken bij aanzienlijk minder wind al kon malen. 

Na de buitengebruikstelling in 1957 werd de polder verplicht de Broekmolen in maalvaardige staat te houden en zo ontsnapte deze molen aan wat de andere vijf molens van diezelfde polder moesten ondergaan: intens verval en tweemaal een verwoestende brand. 
De Broekmolen bleef na 1957 veelvuldig in bedrijf, al ging dat feitelijk toen al op vrijwillige basis. 

In november 2008 werd de molen stilgezet vanwege de slechte staat van het bovenhuis. 
In mei 2010 begon de fa. De Gelder met een forse klus: de algehele vernieuwing van dit bovenhuis.
Omdat dit niet in zijn geheel over de weg mocht worden vervoerd werd dit, nadat de roeden waren gestreken, ter plekke uit elkaar gehaald. Dit gebeurde voornamelijk op 24 juni 2010. Bij demontage bleek de constructie inderdaad slecht: het verbod om dit bovenhuis in zijn geheel over de weg te vervoeren was dan ook helemaal terecht geweest! In de werkplaats van de fa. De Gelder werd vervolgens, met behoud van enige oude delen, een nieuw en hecht bovenhuis gemaakt. 
In de zeer vroege ochtend van 14 oktober 2011 werd dit, tegelijk met het eveneens vernieuwde bovenhuis van de Wingerdse molen te Bleskensgraaf, op transport gezet. Nadat eerst het bovenhuis was geplaatst, volgde het steken van de roeden. Sinds deze grote restauratie is de molen weer regelmatig in bedrijf.

In augustus 2012 werd de molen opnieuw stilgezet omdat de ondertoren moest worden gerestaureerd. Bij dit werk heeft men ook de kleurstelling van de vroegere woning zeer zorgvuldig gereconstrueerd. Dit werk werd begin 2013 voltooid. 
In oktober 2021 gingen beide gelaste roeden eruit; de nieuwe werden in 2022 gestoken. 

Intussen waren de broers Cor en Jan Noorlander, die deze molen vele jaren lieten malen, in december 2013 vanwege hun gevorderde leeftijd hier als molenaar gestopt.

Een paar opmerkingen over de constructie: in de zijbinten van dit bovenhuis was een opvallende fout gemaakt: de twee paren achterste steekbanden waren 'trekkend' in plaats van 'stekend' uitgevoerd. Niet bekend is of men deze vergissing bij de reconstructie van het bovenhuis bewust weer heeft aangebracht of niet.
De twee onderste kapdelen zijn genageld op een plank, rustend op een vijftal klossen die zijn aangebracht langs de buitenzijde van de daklijsten. Bij de overige wipmolens van deze polder komt (en kwam) deze constructiemethode ook voor.

Een uitvoeriger toelichting over opkomst, bloei, (bijna) ondergang en rehabilitatie van de molengroep van Streefkerk is te vinden in het record van de Kleine Molen. 

aanvullingen

toelichting naam

De aanduiding 'Broekmolen' is al bekend sinds de 16e eeuw (zie ook 'Geschiedenis'). 

wetenswaardigheden

Uit onderzoek in het polderarchief in 2024 bleek dat deze molen met een vroege sloop-as draait: hier gestoken in 1872 maar afkomstig van de bovenmolen van de polder Papendrecht, ook een wipmolen.
Van die polder werd de windbemaling al in 1871 opgeheven.

foto's

foto's