Het malen van graan op professionele basis
Bram Westerink (08-09-2024)
Alleen op de Nationale Molendag.
De Walvisch is de bezoekersmolen van Schiedam. Zie aldaar.
De meelverkoop vindt indirect plaats: in (museum)molen De Walvisch, Westvest 229. Open: di t/m zo 11.00 - 17.00 uur.
Drie koppel 17der stenen waarvan één met hulpaandrijving, slijpsteen, drie mengketels, AZOzeef, pletwals, elevator, graanreiniger, steenuitlezer, tien silo's met een totale opslag van ruim 70 ton, glijgoot vanaf maalzolder tot begane grond, centraal stofzuigersysteem (voor alle drie koppel, mengketels, elevator en silo's), elektrische (lui)lier, afschietwerk, zakkenklopper.
Aardige baard, groen geverfd, wit afgebiesd, met in forse letters en cijfers: ANNO 1785.
Op een gevelsteen aan de straatzijde staat Pallas Athena, godin van de vrijheid, afgebeeld.
Daaronder een vlakke steen met het opschrift:
"De eerste steenen syn gelegt
door
Ian Beukers
Hendrik Meyer
en
Abraham Lucas Iansz
op den 30 mey 1785".
Bovenwiel 86 kammen
Bovenschijfloop 45 staven, steek 10.3 cm
Spoorwiel 117 kammen
Steenschijflopen 2 x 41 en 1 x 40 staven, steek 8.4 cm
Overbrengingsverhouding 1 : 5,45 resp. 1 : 5,59
| fabrikant | roenummer | positie bouw | fabricagejaar | jaar gestoken | positie | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Roede 510, Vaags
|
✉︎ | 510 | binnen | 2021 | 2021 | binnen | aanw. | 26,40 |
Roede 509, Vaags
|
✉︎ | 509 | buiten | 2021 | 2021 | buiten | aanw. | 26,60 |
| Derckx | ✉︎ | 293 | buiten | 1978 | 1979 | buiten | 2021 | 26,60 |
| Derckx | ✉︎ | 294 | binnen | 1978 | 1979 | binnen | 2021 | 26,40 |
| Bremer | ✉︎ | 141 | binnen | 1968 | 1973 | binnen | 1979 | 26,60 |
| Bremer | ✉︎ | 142 | buiten | 1968 | 1973 | buiten | 1979 | 26,60 |
| Pot | ✉︎ | 1957 | binnen | 1903 | 1903? | binnen | 1966 | 26,70 |
| Pot | ✉︎ | 1699 | buiten | 1894 | 1894? | buiten | 1966 | 26,80 |
Deze molen kreeg in de zomer van 1975 het systeem Fauël (fokwieken) met automatische remkleppen op de binnenroede. In 1976 gebeurde dit bij de buitenroede.
In 1979, toen nieuwe roeden werden gestoken (en de oude mét de fokken naar De Drie Koornbloemen verhuisden), werden opnieuw fokken met automatische remkleppen aangebracht.
| fabrikant | asnummer | fabricagejaar | jaar gestoken | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|
As g.n., Nolet
|
✉︎ | g.n. | 1838 | 1838 | aanw. | 03,82 |
Het malen van graan op professionele basis
De Stichting de Schiedamse Molens is eigenaar sinds 2016, daarvoor was dat de gemeente Schiedam sinds 1972.
De molen was oorspronkelijk een brandersmolen en maakte deel uit van de vroegere krans van 19 molens om de oude stad.
Tot ca. 1950 was deze molen nog in bedrijf voor het malen van graan. In de periode van stilstand daarna ging de staat van onderhoud achteruit en dat bleef niet zonder gevolgen: in 1966 werden beide roeden gestreken.
Evengoed waren er ook plannen voor herstel, zo werden in 1968 nieuwe roeden besteld en geleverd. Maar daarna gebeurde er vooralsnog niets en lagen die roeden ruim vier jaar naast de molen op de kade.
Hierin kwam pas verandering, nadat de molen in 1972 aangekocht was door de gemeente Schiedam. Toen volgde namelijk een restauratie waarbij tot slot een maalvaardige molen werd opgeleverd. Bijzonder belangrijk hierbij was de inzet van vele vrijwilligers: de van binnen verwaarloosde en vervuilde molen werd zolder voor zolder schoongemaakt en waar nodig hersteld.
Al snel was niet alleen sprake van een maalvaardige, maar ook een malende molen: op 1 juli 1974 werd een bedrijf gestart door Fré Kodde, veteraan uit de bekende molenaarsfamilie uit St. Annaland. De officiële in gebruikname was op 5 november dat jaar.
Geëxploiteerd door de Stichting Molen De Vrijheid werd er volop meel geleverd voor het Echte Bakkersgilde. Later kwamen daar moutmeel en rogge voor de ambachtelijke jeneverindustrie, vanouds in Schiedam prominent aanwezig, bij.
Ruim 25 jaar functioneerde De Vrijheid op deze manier met veel succes. Helaas kwam in 2000, na het plotselinge overlijden van Niek Boekestijn jr., die per 1 april 1999 de bedrijfsvoering in Schiedam had overgenomen, een voorlopig einde aan het zeer produktieve bestaan van De Vrijheid. Daarna draaide de molen nog wel regelmatig, maar gemalen werd er niet veel meer.
In 2009 veranderde dit wederom ten goede: de molen maalt sindsdien behalve voor diverse bakkers ook voor branderijen in en om Schiedam.
Zo werd In maart 2016 in betrekkelijk korte tijd een grote hoeveelheid graan gemalen, waarna de molen voor ca. acht weken werd stilgezet vanwege noodzakelijke herstellingen aan het metselwerk. Zodra de steigers boven stellinghoogte niet meer nodig waren, ging men direct weer malen.
Met het vorige stel roeden van deze molen is iets opmerkelijks gebeurd: zoals al vermeld waren die in 1968 afgeleverd, maar door omstandheden pas na vier jaar gestoken. In 1979 verhuisden deze Bremer-roeden naar De Drie Koornbloemen (die toen geheel werd gerestaureerd) en kreeg De Vrijheid twee nieuwe exemplaren van het fabrikaat Derckx. Dit alles in verband met aanpassingen aan het maalbedrijf. Mogelijk is dit de enige keer geweest, dat gelaste roeden om economische redenen naar een andere molen zijn verhuisd.
In april 2012 werden die Derckx-roeden gestreken om op de grond na te worden gekeken en waar nodig gerepareerd. 3 mei werden zij weer gestoken en opgehekt; 7 mei werden de nieuwe fokken aangebracht, waarna de molen als vanouds weer aan de slag kon.
In 2021 werd duidelijk dat beide roeden waren uitgediend (iets wat toen ook gold bij De Palmboom), waarna nieuwe werden besteld. In oktober dat jaar gingen de oude roeden eruit en de nieuwe erin.
De naam 'De Vrijheid' is bij de bouw in 1785 gegeven uit sympathie voor en solidariteit met de toen jonge Verenigde Staten van Amerika. Dat land had zich net losgemaakt van Engeland. (N.B. Een soortgelijke Schiedamse molen kreeg bij de bouw in 1792 de naam "Washington").
De (zeer korte) bovenas is de op één na oudste nog functionerende in Nederland en de oudste gedateerde.
Hans Dobbe (AKG) Paul Sporken (Stichting De Schiedamse Molens): 'Molen De Vrijheid weer terug bij het A.K.G.', in: Molenwereld 198 (2015) 443 - 446.
Bart Mols, Drie jonge korenmolenaars, in: De Nieuwe Molenwereld 2 (2018), pp. 43 - 44.
