Molen Lijkermolen No.1 (Lijker 1), Rijpwetering

Rijpwetering, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
Lijkermolen No.1 (Lijker 1)
modeltype
Kantige molen, grondzeiler
functie
poldermolen
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Draaivaardig (restauratie nog niet gereed)
bestemming

Bemalen van de Drooggemaakte Veender- en Lijkerpolder, thans op vrijwillige basis

adres
Poeldijk 8
2375 NE Rijpwetering
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
Ten Bruggencate-nr.
01801
oude dbnr.
B1093
Meest recente aanpassing
| Verwijzingen
media-bestand
Molen 01801 Lijkermolen No.1 (Lijker 1) (Rijpwetering)
Bram van Broekhoven (21-7-2012)

locatie

plaats
Rijpwetering
gemeente
Kaag en Braassem, Zuid-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Alkemade, sectie D, nr. 2750
geo positie
X: 100438, Y: 468481
N: 52.20174, O: 4.58907
biotoopwaarde
5 (goed)
landschappelijke waarde
Zeer groot; dominerende functie bij open water en diepe polders

contact en bezoek

bezoek/postadres
Poeldijk 8
2375 NE Rijpwetering
molenaar
Ton Engelbart
telefoon
06-23496929
e-mail

website
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
nee
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Op afspraak (n.b. parkeermogelijkheid bij de molen is zeer beperkt).

toegangsprijzen
winkelinformatie
meelverkoop
nee
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden
fietsroute
fietsroute in de buurt van Lijkermolen No.1 (Lijker 1) via fietsnetwerk.nl

constructie

modeltype
Kantige molen, grondzeiler
krachtbron
wind
functie
romp
Twaalfkante stenen romp
kap
Gedekt met riet
inrichting

Stalen vijzel, fabr. Spaans, Ø 1,45 m.
Woning in de molen

versieringen

Aardige baard, grijsgroen geverfd, wit afgebiesd, met de opschriften 'ANNO' en '1780' en daaronder op een geel fond in rood het cijfer '1'.

Boven de westingang bevindt zich een vrij grote platte steen, in de loop der jaren behoorlijk verweerd maar in 2021 gerestaureerd, met een nadere toelichting over de stichting van deze molen (zie foto elders). 

plaats bediening
grondzeiler
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 48 ijzeren rollen. Kruirad met lage bank.
vlucht
28,00 / 28,15 m.
vang
Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Kneppel.
overbrenging

Bovenwiel 68 kammen
Bovenschijf 38 staven, steek 13,0 cm.
Onderwiel 42 kammen
Vijzelwiel 38 kammen, steek 15,5 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 1,98

hoogte
wiekvorm
Systeem Fauël op beide roeden
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Straathof ✉︎ 112 buiten 1996 1996 buiten aanw. 28,15
Straathof ✉︎ 113 binnen 1996 1996 binnen aanw. 28,00
Pot ✉︎ 851 binnen 1874 1875 binnen 1996 27,95
Pot ✉︎ ? buiten ? buiten 1996 28,00
wiekverbeteringen

In 1951 werden beide roeden voorzien van de 'Dekker-spleetwiek', ook wel 'imitatie-fokken' genoemd. Dit omstreden systeem is later vervangen door normale fokwieken volgens het octrooi van Ir. Fauël.
Vóór 1951 had deze molen Oud-Hollandse ophekking.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
De Prins van Oranje ✉︎ 983 1875 1875 aanw. 06,80
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Draaivaardig (restauratie nog niet gereed)
bestemming

Bemalen van de Drooggemaakte Veender- en Lijkerpolder, thans op vrijwillige basis

molenmaker
Th. Paddenburg, J. Opdam (molenmakers), H. Maart (metselwerk) (1780)
omwentelingen
eigendomshistorie

In 1976 kocht de Rijnlandse Molenstichting deze molen aan van de Veender- en Lijkerpolder.

geschiedenis

De Lijkermolen nr. 1 is een stenen poldermolen gelegen ten noorden van Rijpwetering aan de Kleipoel. Tezamen met buurmolen Lijkermolen Nr. 2 vormt dit de enige twaalfkante molen in ons land. Krachtens het octrooi van Rijnland van 1744 werd het gebied, dat nu de polder omvat, uitgeveend, waarbij de termijn van vervening op 30 jaar werd gesteld.

In 1779 en 1780 werden de twee molens gebouwd om de uitgeveende plas droog te malen en daarna de polder op het gewenste peil te houden. De molenmakers Tijmen Paddenburg en Pieter Obdam verzorgden het timmerwerk en Hendrik Maart het metselwerk. De afwijkende vorm van de molens is een gevolg van de opvattingen van de metselaarsbazen: zij meenden dat het werk van de ronde molens nooit zo ‘dicht’ zou kunnen worden als van de gemetselde achtkantige molens. Tussen 1781 en 1784 werd de droogmaking voltooid.

In 1951 moest de vijzel worden vervangen en verdiept, hetgeen veel werk met zich meebracht. Zo was de vijzel niet onderheid en dat was ook nooit nodig geweest, want de vijzelkom stond rechtstreeks op een zandplaat. A.J. Dekker, die het polderbestuur adviseerde, zag bij de Nr. 1 de overbrenging naar de vijzel graag versneld, hij vond in dat opzicht de Nr. 2 beter. Het bestuur ging er niet op in. Wel kreeg de molen, net als de Nr. 2, imitatie-fokken op beide roeden. Na oplevering ontstond prompt discussie over deze wiekverbetering, want die vormde een inbreuk op het octrooi van Ir. Fauël. Later werden 'normale' fokken aangebracht.

De molen werd nooit voorzien van een elektrische hulpaandrijving en bleef tot in de jaren '80 van de 20e eeuw officieel in bedrijf. Inmiddels was de staat van onderhoud, vooral van het wiekenkruis, zeer matig geworden.
In 1996 heeft men het wiekenkruis geheel vernieuwd en daarna heeft de molen, nu op vrijwillige basis, weer geregeld gedraaid.

In de loop van 2018 werd duidelijk dat vooral het inwendige van de molen fors herstel nodig had. Na het vertrek van de laatste Van der Pouw Kraan heeft men het interieur geheel gestript en de fokken verwijderd: alles diende te worden vernieuwd. Ook de buitenwaterloop heeft herstel nodig: de overkluizing in het wegdek is tijdelijk voorzien van rijplaten.

Op 24 oktober 2019 maakte deze molen, mét nieuwe fokken, zijn eerste rondjes sinds tijden. Begin 2020 was het geheel ook weer bewoonbaar.

Molenaars van deze molen waren onder meer:
Albert Bisschop (ca. 1855 - 1875)
F. Bisschop (ca. 1876)
Leen Kerkvliet (1901 - 1945)
Willem van der Pouw Kraan (1945 - 1979, daarna op vrijwillige basis nog tot 1985).
N.B. Willem van der Pouw Kraan, een leven lang molenaar, overleed op 29 november 2014, 99 jaar oud. 

aanvullingen

toelichting naam

Deze molen wordt, ter onderscheiding van zijn bijna identieke buurmolen, 'nr. 1' genoemd. Opvallend is dan wel, dat deze molen verder van Rijpwetering ligt dan de 'Nr. 2'.
Molenaars en molenmakers in de regio spreken doorgaans van de 'Lijker 1'.

unieke eigenschap

Vormt tezamen met de andere Lijkermolen een uniek twaalfkant duo.

literatuur

G.N. van der Meer, 'Niet rond, niet acht, maar twaalf!', in: Molenwereld 12 (2001) 326 - 329

foto's

foto's