Molen De Speelman, Rotterdam-Overschie

Rotterdam-Overschie, Zuid-Holland
b

korte karakteristiek

naam
De Speelman
modeltype
Ronde molen, stellingmolen
functie
korenmolen
bouwjaar
herbouwd
1871 / 1941 / 1971
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan op vrijwillige basis

adres
Overschiese Kleiweg 775
3045 LN Rotterdam
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt  
Toon op Google Maps met andere molens in de buurt
fietsroute
fietsroute in de buurt van De Speelman via fietsnetwerk.nl
Ten Bruggencate-nr.
10336
oude dbnr.
B1085
Meest recente aanpassing
| Geschiedenis
media-bestand
Molen 10336 De Speelman (Rotterdam-Overschie)
Rob Pols (18-5-2023)
De Speelman met zijn nieuwe wiekenkruis.

locatie

plaats
Rotterdam-Overschie
plaatsaanduiding
gemeente
Rotterdam, Zuid-Holland
kadastrale aanduiding
Gemeente Overschie, sectie B, nr. 4995
geo positie
X: 90143, Y: 439323
N: 51.93858, O: 4.44403
biotoopwaarde
3 (matig)
landschappelijke waarde
Niet onbelangrijk maar wordt sterk beperkt door bomen in het park Overschie.

contact en bezoek

bezoek/postadres
Overschiese Kleiweg 775
3045 LN Rotterdam
molenaar
Paul Breijs
telefoon
06-50427313
social media
open voor publiek
ja
open op zaterdag
ja
open op zondag
nee
op afspraak
ja
openingstijden

Woensdag en zaterdag 10.00 - 15.00 uur en op afspraak.

toegangsprijzen
winkelinformatie

Diverse graan en meel producten en mixen voor thuisbakkers.

meelverkoop
ja
museuminformatie
gericht op scholen
nee
bijzonderheden

constructie

modeltype
Ronde molen, stellingmolen
krachtbron
wind
functie
romp
Ronde stenen molen
kap
Gedekt met dakleer
inrichting

Eén koppel 17der kunststenen en één koppel 16der blauwe stenen; regulateur; mengketel; elektrisch luiwerk

versieringen

Bijzonder sierlijke baard, overwegend lichtblauw geverfd, rood afgebiesd, met in groen uitgevoerd snijwerk en in goud het jaartal '17 12'

Op 18 mei 1712 legde 5-jarige Willem Claesz. Van Harmelen de eerste steen voor een nieuwe stenen molen op dezelfde plek aan de Delftweg. Een gedenksteen, ingemetseld in de huidige molen, herinnert aan deze gebeurtenis:
In de vreese des Heeren
Met goeden arrebeidt
Heeft Willem Claesz. van Harmelen
Van deese muule de eerste steen geleidt
Om daarmede te malen voor diegene
Die het wel met syn Vader meene
De 5 maand den 18 dagh
17 K.I.V.H. 12

Een gevelsteen herinnert aan de verplaatsing en opbouw van 1971:
Deze steen is geplaatst door mejuffrouw S. M. Krijgsman, voorzitter van de Wijkraad voor Overschie, welk college besloot tot de herbouw van deze molen De Speelman, Overschie 11 juni, 1971.

plaats bediening
stellingmolen
bediening kruiwerk
buitenkruier
plaats kruiwerk
bovenkruier
kruiwerk
Rollenkruiwerk; 39 houten rollen. Kruirad.
vlucht
26,40 m.
vang
Vlaamse vang; 4 scharnierende stukken. Vangbalk met haak; vangstok. Pal.
overbrenging

Bovenwiel 70 kammen
Bovenschijfloop 33 staven, steek 10,5 cm.
Spoorwiel 73 kammen
Steenschijflopen 20 staven, steek 11,0 cm.
Overbrengingsverhouding 1 : 7,74

hoogte
van de stelling: 5,00 m.
wiekvorm
Oud-Hollands
Kantel uw mobiel om de tabellen helemaal te zien
wiekenkruis
fabrikant roenummer positie bouw fabricagejaar jaar gestoken positie jaar verdwenen lengte
Vaags ✉︎ 558 buiten 2023 2023 buiten aanw. 26,40
Vaags ✉︎ 559 binnen 2023 2023 binnen aanw. 26,40
Derckx ✉︎ 536 buiten 1986 1988 buiten 2023 26,15
media-bestand
Roede 577, Derckx
Derckx
✉︎ 577 binnen 1988 1988 binnen 2023 26,15
Derckx ✉︎ 71 buiten 1971 1972 buiten 1988 26,10
Derckx ✉︎ 72 binnen 1971 1972 binnen 1988 26,10
wiekverbeteringen

Deze molen heeft voor en na de overplaatsing nooit een wiekverbetering gekregen.

bovenas
fabrikant asnummer fabricagejaar jaar gestoken jaar verdwenen lengte
media-bestand
As 822, De Prins van Oranje
De Prins van Oranje
✉︎ 822 1872 1971 aanw. 05,19
afbeelding van onze ondersteuners

geschiedenis

toestand
werkend
bouwjaar
bedrijfsvaardigheid
Maalvaardig
bestemming

Het malen van graan op vrijwillige basis

voorganger
omwentelingen
geschiedenis

In 1492 ging de ambachtsheerlijkheid van Overschie over in handen van de Stad Delft. Het recht van de wind te Ouderscie kwam aan Delft toe. In 1514 vinden wij het in de stadsrekening van Delft als inkomen geboekt.
Zeker is dat in 1557 aan de Delftweg even ten noorden van Overschie al een windmolen stond.
In dat jaar benaderde de toenmalige molenaar, Philip Dirckx de burgemeester en schepenen van Delft met het verzoek om zijn molen, die door de wind was omgewaaid, te mogen herstellen. Waarschijnlijk ging het om een standerdmolen.

In de loop van de 17e en 18e eeuw zijn op de meeste plaatsen in ons land de houten standerdmolens vervangen door houten of stenen bovenkruiers, zo ook in Overschie.
De nieuwe molen werd een grondzeiler, genaamd De Hoop, opgetrokken in gele ijsselsteentjes met rode bakstenen versieringen.

Tot begin 19e eeuw werd de molen bemalen door leden van het molenaarsgeslacht Van Harmelen. Rond 1809 moet de molen in eigendom zijn overgegaan aan Dirk de Lange en die heeft De Hoop laten verhogen en van een lage stelling voorzien. De vlucht bedroeg toen ruim 26 meter.

In 1860 was de molen al eigendom van Pieter Speelman en diens zoon Arie vestigde zich in Overschie als molenaar en koopman. De zaken floreerden en in 1900 besloot de familie tot de bouw van een stoommaalderij met pakhuis op het vlietland langs de Schie, tegenover de molen. De stoommaalderij nam het maalwerk grotendeels over en in 1925 kwam de molen nagenoeg stil te staan.

In de meidagen van 1940 lag de molen onverwacht in de vuurlinie: vanuit Delft rukten Nederlandse troepen naar Overschie op om Duitse parachutisten, die zich daar verschanst hadden, te verjagen. In de molen hadden de Duitsers een uitkijkpost geplaatst en de Nederlandse artillerie nam daarom de molen onder vuur. De Hoop werd zwaar getroffen en wel dermate ernstig, dat de familie Speelman kort na de capitulatie al overwoog, de molen te slopen.
Uiteindelijk vond in 1941 toch herstel plaats door de firma Ottevanger en kwam de molen weer in bedrijf: er werd tarwe gemalen, daarnaast zaagde men houtblokken voor gasgeneratoren. Het was immers oorlog en brandstof dus schaars.

Na de oorlog bleef de molen maalvaardig, maar gedraaid werd er niet veel meer.
In de jaren zestig meldde zich een nieuwe bedreiging: was de molen in de 19e eeuw te laag; nu werd hij te hoog bevonden. De Hoop stond namelijk precies in de aanvliegroute voor de start- en landingsbaan van het vliegveld Zestienhoven. De molen moest daarom verdwijnen, iets waartegen in Overschie veel protest rees. 
Een actiecomité onder leiding van mevrouw S.M. Krijgsman, voorzitter van de toenmalige Wijkraad Overschie, wilde gelden bijeen te brengen voor herbouw van de molen op een andere plaats. Dat ging niet vanzelfsprekend: de gemeente Rotterdam toonde aanvankelijk maar weinig enthousiasme. Pas na heel veel overleg werd overeenstemming bereikt over de plek. Op de hoek van de Oude Kleiweg en de Overschiese Kleiweg was nog een stukje landelijk groen, waar de molen goed tot zijn recht zou komen.

In oktober 1970 werd de eerste paal geslagen. Naast overheid en bedrijfsleven steunde ook de burgerij de actie tot herbouw. Ook de familie Speelman steunde de actie van harte. Het eigendom van de molen werd overgedragen aan Vereniging De Hollandsche Molen te Amsterdam, die ook de directie voerde bij afbraak en opbouw. De benodigde gele handvormsteentjes werden uit Friesland aangevoerd. Het maalwerk van De Hoop werd grotendeels herplaatst.
Van de romp van De Hoop bleef het onderste gedeelte staan en is nog steeds goed zichtbaar vanaf de snelweg A13.

De exploitatie van De Speelman is in handen van de De Stichting behoud molen De Speelman. De molen is sinds 1971 regelmatig in bedrijf en er wordt ook gemalen.

In het late najaar van 2021 werd bekend dat beide roeden dienden te worden vervangen. Als gevolg heeft men de molen vrijwel direct stilgezet. In 2022 is er niet gedraaid (al bleef de molen wel open voor bezoek en meelverkoop).

In het vroege voorjaar van 2023 arriveerden de nieuwe roeden bij de molenmaker. In vergelijking met de afkomende roeden zijn de nieuwe exemplaren bewust iets langer uitgevoerd. Op 9 mei 2023 zijn zij gestoken.
Met de nieuwe roeden heeft men ook aandacht gehad voor details: de kleurstelling van het nieuwe wiekenkruis is als op de oude standplaats aan de Delftweg, dus molengeel. De vergrendeling van de windborden geschiedt als weer met bordscharnieren en wervels; ook keerden de zeilrails terug. 

aanvullingen

toelichting naam

Op zijn oude locatie heette deze molen 'De Hoop'. De verplaatsing van 1971 was aanleiding hem te herdopen tot 'De Speelman', naar de familie die zoveel jaren eigenaar was. In de volksmond werd 'De Hoop' al langer 'de molen van Speelman' genoemd.

foto's

foto's