Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf.
Zaterdag 13.00 - 16.00 uur en op afspraak
Twee koppel 16der blauwe stenen; kammenluiwerk
Eenvoudige baard, wit geverfd met rood afgebiesde krullen, met de opschriften 'Jantina Helling' en daaronder '18 91'.
N.B. Dit jaartal is vermoedelijk niet meer juist, '1890' is beter.
Bovenwiel 59 kammen
Bovenbonkelaar 29 kammen
Spoorwiel 67 kammen
Steenschijven 23 staven
Overbrengingsverhouding 1 : 5,93
| fabrikant | roenummer | positie bouw | fabricagejaar | jaar gestoken | positie | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Buurma | ✉︎ | 110 | binnen | 1981 | 1981 | binnen | aanw. | 20,75 |
| Buurma | ✉︎ | 109 | buiten | 1981 | 1981 | buiten | aanw. | 20,75 |
| Pot | ✉︎ | 2386 | buiten | 1916 | 1952 | buiten | 1980 | 20,70 |
In 1952 werden beide (toen van elders gekomen) roeden voorzien van het systeem Van Bussel. Deze roeden, zonder kikkers, en de ophekking leken erop te wijzen dat de molen geen zeil meer zou hoeven (en kunnen) voeren.
Bij het vervangen van beide roeden in 1981 is weer Oud-Hollandse ophekking, nu wél geschikt voor zeilen, aangebracht.
| fabrikant | asnummer | fabricagejaar | jaar gestoken | jaar verdwenen | lengte | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Sterkman & Zn, wed. A. | ✉︎ | 317 | 1865 | 1890 | aanw. |
Vh. het malen van graan, thans buiten bedrijf.
De Stichting het Drentse Landschap is eigenaar sinds 1 december 2018, daarvoor was dat de gemeente Coevorden.
Al sinds 1652 staat op deze plaats een molen. Op 28 mei 1740 wordt de standerdmolen van Aalden eigendom van Willem Helling. Die familienaam is tot de dag van vandaag aan de molen verbonden.
In 1835 liet zijn kleinzoon, ook een Willem Helling, op dezelfde plaats een nieuwe en veel grotere achtkante molen bouwen. Na zijn overlijden in 1863 werd hij opgevolgd door zijn zoon Klaas, gehuwd met Harmina Brinks. Hun dochter Jantiena werd geboren op 15 juli 1863.
Na het overlijden van Klaas Helling (1865) kwam in 1866 Willem Nijs op de molen. Later trouwde hij met Hellings weduwe.
Op 17 juli 1890 brandde de molen tijdens een zwaar onweer tot de grond toe af. Binnen een maand had Willem Nijs zijn oog al laten vallen op een opvolger: de voor de sloop te koop staande Zaanse oliemolen De Veering. Molenmaker Jan Vlieghuis uit Borger toog naar Zaandam, brak die molen daar af en bouwde hem in Aalden weer op en wel als beltkorenmolen. Dit moet nog in 1890 gebeurd zijn: dat jaartal was vroeger ook op het rietdek afgebeeld.
Na het overlijden van haar stiefvader (1896) en moeder (1897) en het afwikkelen van hun nalatenschap, werd in 1899 Jantiena Helling eigenaar. Zij had zelf geen bedrijf, maar verhuurde de molen en wel aan Jan Hoving.
Hoving beëindigde in 1918 noodgedwongen zijn bedrijf: inmiddels was de plaatselijke landbouwcoöperatie voorzien van nieuwbouw en daarin was ook een geheel nieuwe graanmalerij opgenomen. Alle boeren in de omgeving waren lid van de coöperatie en als gevolg kwam de klandizie voor deze molen (en ook voor de andere korenmolen van Aalden) te vervallen.
Die andere Aalder molen werd in 1922 gesloopt en iets dergelijks had ook de beltmolen kunnen overkomen, als Jantiena Helling er niet was geweest. Zij liet zowel in 1929 als 1939 herstelwerk uitvoeren, al was haar molen toen al jaren buiten bedrijf. Kennelijk kon zij haar bezit niet prijsgeven, zelfs al woonde zij toen allang niet meer in Aalden.
Jantiena Helling overleed in 1949 te Hoogeveen. Haar molen verkeerde op dat moment in vervallen staat: de staart deels verdwenen, het rietdek slecht en de (houten) buitenroede gebroken.
De erfgenamen van Jantiena Helling deden vervolgens iets opmerkelijks: zij overlegden met het bestuur van de Coöperatie, het bedrijf dat indertijd verantwoordelijk was geweest voor het buiten bedrijf komen van de molen, of men de molen als geschenk wilde aanvaarden(!).
Hoe dan ook: het leidde tot oprichting van een molencomité en in 1952 volgde een flinke restauratie. Molenmaker Roemeling uit Eexta verwerkte daarbij de roeden en de complete staart van de gesloopte poldermolen De Bolderij te Noordbroeksterhamrik (Gr.). Romp en kap kregen geheel nieuw riet.
Eén ding was ook duidelijk: het was niet meer de bedoeling, dat de molen zou gaan malen. De roeden hadden geen kikkers (logisch, zij kwamen van een molen die zelfzwichting had gehad), de tussenzoomlatten werden aan de voor(!)zijde aangebracht maar wél kwam er een stroomlijnneus. Het draaien zou blijkbaar vooral gemakkelijk moeten gaan, zónder zeilen.
Er kwam zelfs een molenaar, Willem Nijhoving, die als jongeman rond 1910 nog op de molen gewerkt had.
In 1978, toen nieuw herstel dringend nodig was, kocht de toenmalige gemeente Zweeloo de molen aan. De vereniging Vrienden van de Aeldermeul ontfermde zich vervolgens over de molen en zorgde in 1981 voor een flinke restauratie: molenmakerij Roemeling en Molema vernieuwde de gehele kap en stak nieuwe roeden.
De restauraties van 1952 en 1981 hebben het uiterlijk van de molen, dat nog lang Zaanse trekken bleef vertonen, een duidelijk Groninger karakter gegeven: dubbele deuren in het achtkant, een totaal ander achterkeuvelens en een overheersend witte met rode kleurstelling, met name bij de kap.
Nog altijd Zaans zijn hier de broekbalken (extra steunen tussen penbalk en korte spruit) en de stutvang. Van het spoorwiel zou men zich, gezien de mate waarin dit is doorrookt, af kunnen vragen of dit niet het vroegere steenwiel van De Veering is. Ook de houten voering rond het bovenwiel wijst op een oliemolenverleden: oliemolens hadden nooit een ijzeren voering, omdat die te gemakkelijk vet (en dus glad) kon worden.
In april 2006 volgde een flinke opknapbeurt. Zo werd de kap opnieuw met riet gedekt en allerlei ander onderhoud verricht.
Eind 2022 staat deze molen stil: zoals vele andere molens in Nederland zijn er problemen met de roeden. Hier verwacht men echter dat beide roeden kunnen worden gerepareerd en niet hoeven te worden vervangen.
Op 4 april 2023 werden beide roeden gestreken om elders te worden nagekeken. In juli datzelfde jaar zijn zij na reparatie opnieuw gestoken.
De molen is genoemd naar Jantiena Helling, die deze molen jaren in eigendom had. Bij de verkoop in 1949 werd bedongen dat de molen naar haar vernoemd zou worden.
Erwin Esselink, Speuren naar de Aeldermeul, in: De NIeuwe Molenwereld 10 (2022), pp. 4 - 13.
